چرا گوجه فرنگی به کام برخی تلخ شده؟/ مصاحبه اختصاصی

متأسفانه گاهی اخبار مختلف در رابطه با برخی مواد خوراکی پر مصرف، باعث ایجاد نگرانی و سردرگمی مردم می شود که این بار قرعه به نام گوجه فرنگی و رب آن افتاده و برخی ادعا دارند که این گیاه بیشتر زینتی است تا خوراکی برای معده انسان و سعی دارند آن را دشمن سلامتی انسان بدانند و تمام خواص آن را نفی می کنند.

خبرنگار بهداشت نیوز برای پاسخ به این سؤال که آیا گوجه فرنگی را می توان به عنوان یک گیاه خوراکی همچنان محبوب سفره های ایرانی دانست یا نه، به سراغ دکتر روشنک قدس، متخصص طب سنتی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران رفته و گفتگویی در خصوص پیشینه ی گوجه فرنگی، خواص و موارد منع مصرف آن انجام داده اند؛

گوجه فرنگی سابقه ای در طب سنتی ندارد

وی با این مقدمه آغاز کرد: گوجه فرنگی با نام علمی سولانوم لیکوپرسیکوم (Solanum lycopersicum) جزء گیاهانی است که بومی ایران نبوده و در قرن شانزدهم و در دوره قاجار از اروپا وارد ایران شده است. لذا شواهد متقنی از خواص و ویژگی های آن در منابع اصلی طب قدیم نظیر قانون بوعلی سینا، الشامل ابن نفیس و مخزن الادویه حکیم عقیلی خراسانی وجود ندارد.

دکتر قدس اضافه کرد:  گوجه فرنگی از لحاظ گیاه شناسی با بادمجان با نام علمی سولانوم ملونگنا (Solanum melongena) هم خانواده و از خانواده سولاناسه (Solanaceae)  است و  در ابتدا تحت عنوان گونه ای از بادمجان به نام "بادمجان رومی" وارد ایران شد.

او ادامه داد:  هر اطلاعاتی که در مورد گوجه فرنگی وجود دارد مربوط به دانش اخیر است و خوب و بد بودن آن را نمی توان براساس دید حکمی قدیمی و سنتی به درستی شرح داد.

طبع گوجه فرنگی چیست؟

همچنین این متخصص طب سنتی در رابطه با طبع گوجه فرنگی هم گفت: چون بادمجان طبع گرم و خشک دارد شاید بتوانیم بگوییم گوجه هم گرم و خشک است و بروز واکنش آلرژیک به آن هم (مانند بادمجان) شاید گرم بودن آن را توجیه کند؛ اما باز هم در هیچ منبعی به طور مؤثق این مسأله عنوان نشده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در ادامه اظهار داشت: البته بسیاری از فعالان جدید در حوزه طب سنتی معتقدند گوجه طبعش سرد و تر هست. این تصور در مورد بادمجان هم که از خانواده گوجه هست وجود دارد. از طرفی بسیاری فکر می کنند بادمجان سرد و خشک است در حالی که چنین نیست. بادمجان گرم و خشک است اما مولد سودا می باشد نه به واسطه مزاجش بلکه به واسطه خاصیتش.

وی گفت: شاید بروز علائم سردی در سیستم گوارشی به دنبال مصرف بیش از حد گوجه فرنگی هم همین باشد که گوجه فرنگی علیرغم گرم و خشک بودن احتمالی اش که وقوع واکنش های آلرژیک نسبت به آن در بعضی افراد را می تواند توجیه کند در عین حال به دلیل مولد سودا بودن، با افزایش میزان سودا می تواند به بروز بیماری های سرد سوداوی در بدن نظیر واریس، سیاتیک، سایر بیماری های مفصلی منجر شود.

این رب گوجه فرنگی را مصرف نکنید!

دکتر روشنک قدس با بیان اینکه تهیه رب از گیاهانی نظیر انار یا به در فرهنگ قدیم ایران وجود داشته، تصریح کرد: با ورود گوجه فرنگی به ایران تهیه رب از این میوه نیز در همان راستا به وقوع پیوست و کم کم توانست ذائقه ایرانی را به خود جذب و جلب نماید تا حدی که ایرانیان چاشنی های قدیمی خود نظیر رب به یا رب انار را کم کم فراموش کرده و عموما به مصرف رب گوجه فرنگی به عنوان رنگ و طعم دهنده غذا روی آوردند.

او به بهداشت نیوز گفت:  اینکه رب گوجه فرنگی اساساً مضر باشد به نظرم نیاز به تحقیقات علمی وسیع دارد اما قطعا رب گوجه فرنگی ای که به روش ناصحیح و یا با افزودنی های غیرمجاز و انواع رنگ ها و موارد خمیری درست می شود یا از گوجه ای که آغشته به سموم شیمیایی نامتعارف هست تهیه می شود برای سلامت نه تنها مفید نبوده که مضر هم می باشد.

گوجه فرنگی ارگانیک بخورید تا بیمار نشوید

این متخصص طب سنتی تأکید کرد: اینکه در برخی منابع عنوان شده گوجه فرنگی باعث برخی بیماری ها چون بیماری های خودایمنی و سرطان و ام اس می شود علمی نیست و در هیچ منبع علمی ای این ادعاها و گفته ها گزارش و تأیید نشده است.

وی ادامه داد: شاید آنچه عده ای از طبیبان طب سنتی در مطب خود تجربه کرده و به عنوان ارتباط مستقیم مصرف گوجه فرنگی با چنین بیماری هایی می شناسند در واقع در صورت مصرف گوجه فرنگی تولید شده به روش غیراستاندارد باشد که به دلیل میزان بالای سولانین می تواند بسیار مضر و بیماری زا باشد.

همچنین قدس از خواص گوجه فرنگی ارگانیک گفت: گوجه فرنگی تهیه شده به روش طبیعی و استاندارد یا به عبارت بهتر همان گوجه فرنگی ارگانیک به دلیل دارا بودن میزان زیاد لیکوپن خواص آنتی اکسیدانی فراوانی دارد و به سلامت قلب و پیشگیری از بعضی سرطان ها می تواند کمک نماید.

منع مصرف برای چه کسانی؟

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ضمن اینکه گوجه فرنگی را جزء غذاهای حساسیت زا معرفی کرد، گفت: اگر بدن فردی به گوجه فرنگی عکس العمل نشان دهد بنابراین نسبت به آن آلرژی دارد و نباید مصرف کند و از دستور غذایی او باید حذف شود. همچنان که بسیاری افراد به تخم مرغ و بادمجان حساسیت دارند.

وی اشاره کرد: اینکه بخواهیم به طور کلی به همه بگوییم گوجه و رب آن را (بر فرض تهیه آن به صورت ارگانیک و با رعایت استانداردهای لازم) مصرف نکنند درست نیست چون ما در طب سنتی با نوشتن یک نسخه برای همه مخالفیم و معتقدیم هر فردی بر پایه ی مزاج و نیاز های متابولیک ویژه بدن خود باید از محصولات طبیعی در حد مناسب استفاده نماید.

جایگزین های خوب برای افرادی که حساسیت دارند

او بیان داشت: گوجه فرنگی به عنوان یک گیاه خوراکی سال هاست در غذاها و سالادها مورد استفاده قرار می گیرد و مصرف آن همه مصرف کنندگانش را دچار مشکل نکرده است.

دکتر روشنک قدس، متخصص طب سنتی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این سؤال خبرنگار بهداشت نیوز که در صورت حساسیت به گوجه و رب آن، چه چاشنی هایی را می توان جایگزین کرد، گفت:  افرادی که حساسیت دارند، می توانند رب انار، رب به، تمبر هندی و آلو را جایگزین آن کنند و همچنین تهیه ی رب خانگی از گوجه فرنگی برای افرادی که حساسیت ندارند هیچ مانعی ندارد.

گفتگو: مشکات سخاوتی