دوران نوجوانی پرتلاطم و پرفرازونشیب است. هر نوجوانی به صورت منحصر به فرد این دوران را تجربه می‌کند و دختران متفاوت از پسران هستند
به گزارش بهداشت نیوز، دوران نوجوانی پرتلاطم و پرفرازونشیب است. هر نوجوانی به صورت منحصر به فرد این دوران را تجربه می‌کند و دختران متفاوت از پسران هستند. پسران در دوران نوجوانی افزایش اعتمادبه‌نفس را تجربه می‌کنند. پسرها گاهی اوقات چاقو حمل می‌کنند و سیگار میکشند.
گروه‌های دوستی نقشی اساسی در این تحولات دارد و با توجه به اینکه نوجوان در چه گروهی قرار داشته باشد، رفتارهای خاصی نشان می‌دهد. نوجوانان تلاش می‌کنند به هر قیمتی شده در این گروه‌ها پذیرفته شوند؛ گروه‌هایی که گاهی قوانین خاصی بر آنها حاکم است، مثلا نوجوان وارد گروهی می‌شود که تمام افراد آن سیگار میکشند یا از مشروبات الکلی استفاده می‌کنند و او برای پذیرفته شدن، تن به این کارها می‌دهد. به همین دلیل، بیشتر افرادی که سیگار میکشند، اولین تجربه مواجهه با سیگار را دوران نوجوانی می‌دانند.
به‌طور کلی، علاوه بر میزان تاثیر‌پذیری نوجوان‌ها از محیط و گروه همسالان و اینکه چه تیپ شخصیتی داشته باشند، عوامل دیگری وجود دارند که احتمال گرایش آنها را به سیگار و دخانیات بالاتر می‌برد؛ از جمله:
• بچه‌هایی که شکست تحصیلی داشتند، بچه‌هایی که روحیه سرکش یا اعتماد به‌نفس خیلی کمی دارند و بچه‌هایی که دسترسی به سیگار دارند؛ یعنی والدین آنها یا یکی از اعضای خانواده سیگاری است و حتی در مواردی از بچه می‌خواهد که برایش سیگار بخرد. از نظر عوامل محیطی، احتمال سیگاری شدن بچه‌هایی که در خانواده‌های طبقه پایین و با فقر زیاد زندگی می‌کنند، بیشتر است.
• افرادی که اهل خطر کردن هستند، مشکلات رفتاری بین آنها شایع است، همیشه از وضع موجود ناراضی‌اند، اعتماد به‌نفس کمی دارند و دوست دارند با انجام کارهای غیرمعمول و پرخطر بین دیگران دیده شوند و در تحصیل ضعیف‌اند، اگر سیگار کشیدن آنها، باعث جلب توجه دوستان شود، تحت‌تاثیر دوستان، آن را ادامه و گسترش می‌دهند.
• بچه‌هایی که پیشرو هستند، در تحصیل موفق‌اند، دنبال ورزش‌اند و اغلب ورزشکاری موفق هستند، اما تحت‌تاثیر گروه خود و دیگران هستند، ممکن است دنبال الگوهای مثبت مانند هنرمند محبوب خود، به دنبال کارهای هیجانی و جلب‌توجه دیگران از راه غیرمتعارف مانند سیگار کشیدن باشند. هنرپیشه محبوبی که در یک فیلم سیگار به دست می‌گیرد یا معلم محبوبی که سیگار می‌کشد، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و طرفداران نوجوان او، این رفتارش را مطلوب تلقی می‌کنند.
همچنین نوجوانی که در یک خانواده مذهبی است و از فلان روحانی خوشش می‌آید، او را الگو قرار می‌دهد و اگر بفهمد که او سیگار هم می‌کشد، به دلیل تعلق خاطری که به آن شخصیت پیدا کرده، ممکن است از این رفتار او هم تقلید کند.
• یکی دیگر از عواملی که بر گرایش افراد به سمت سیگار موثر است، علل شخصیتی و روانی است که می‌توان به محرومیت‌ها و ناکامی‌ها، خواسته‌های سرکوب‌شده فرد، هیجان در نوجوانی، کنجکاوی و... اشاره کرد.
• از عوامل خانوادگی زمینه‌ساز اعتیاد فرزندان، می‌توان به اعتیاد یکی از اعضای خانواده، سکونت در محله یا منطقه‌ای که به مواد مخدر آلوده است، پایین بودن اعتقادات مذهبی، طلاق والدین و مصرف تفننی در خانواده‌هایی که با هم رفت و آمد دارند، اشاره کرد.
• یکی از د‌لایل اصلی روی‌آوردن نوجوانان به سیگار، کنجکاوی در امتحان کردن آن است که اغلب از طریق دوستان و همسالان تبلیغ می‌شود و آرام‌آرام برای ادامه این تجربه، بهانه‌های دیگری نیز فراهم خواهد شد.
• برخی از افراد اولین بار برای مخالفت با خانواده و رفع حقارت‌ها دست به این کار می‌زنند و می‌خواهند از این طریق اعتماد به‌نفس بیشتری کسب کنند.
• رقابت با گروه همسالان از طریق خود‌نمایی، بزرگ‌ترین دلیل شایع برای آغاز سیگار کشیدن است. بسیاری از پسران نوجوان سیگاری، عقید‌ه دارند با هر پکی که به سیگار می‌زنند، احساس مرد‌انگی می‌کنند و این شیوه به زود‌ی جزیی از شخصیت آنها می‌شود.
• اضطراب، تنش، محرک‌های شدید روانی و ناراحتی‌های خانوادگی عوامل عمد‌ه زمینه‌ساز برای روی آوردن به سیگار هستند. مساله تاسف‌بار این است که نوجوان سیگاری که از طریق سیگار به آرامش کاذب دست می‌یابد و با پنهان کردن مشکل خود از خانواده هر روز بیش از پیش به دوستان همد‌رد‌ش روی می‌آورد، بهترین طعمه عاملان پخش مواد مخدر نیز خواهد شد.
توصیه‌هایی برای والدین
• والدین باید از این‌گونه افکاری که در نوجوانان نهادینه شده، کمک بگیرند و با شناخت عامل محرک روی آوردن فرد به سیگار، سعی کنند آن عامل را برطرف کنند.
• والدین باید شرایطی ایجاد کنند که فرزندان به اندازه کافی در خانه دیده شوند. اگر جوانان ببینند در خانواده از نقاط مثبت آنها تعریف و تمجید می‌شود، درمی‌یابند نیازی نیست برای دیده شدن به سمت سیگار گرایش یابند.
چگونه والدین می‌توانند مانع گرایش فرزندان به سیگار و مواد مخدر شوند؟
• ارتباط صمیمانه اعضای خانواده با یکدیگر: این عامل بیش از هر عاملی اهمیت دارد و می‌تواند سد محکمی در مقابل کشش به سوی سیگار باشد.
• گوش دادن فعال به صحبت‌های فرزندان: شما می‌توانید با این کار نیاز فرزند را به ارتباط با افراد بزرگ‌تر که با آنها آشنایی ندارد، کم کنید.
• پرورش اعتقادات مذهبی فرزندان: ارائه اطلاعات و آموزش به فرزندان در مقابل هرگونه تشویق و اصرار همسالان به انجام اعمال خلاف و مصرف مواد ضروری است.
• آموزش مهارت ارتباط اجتماعی و دوست‌یابی به نوجوان: باید به نوجوان این آموزش را بدهید تا گمان نکند جای خالی این مهارت را می‌توان با سیگار پر کرد. به او در شناخت الگوهای مناسب یاری برسانید. خوشبختانه با مصوبه‌ها و برنامه‌ریزی‌ها قرار شده هنرپیشه‌ها در فیلم‌ها سیگار نکشند یا همین موضوع که فلان هنرپیشه در مصاحبه با مجله‌ها می‌گوید: «من سیگار نمی‌کشم حتی در فیلم» اشاره و تشویق خوبی است که نشان می‌دهد این کار یک رفتار باکلاس محسوب نمی‌شود.
• شناختن فعالانه عامل روی آوردن به سوی سیگار: مثلا بعضی افراد می‌گویند هرگاه مضطرب می‌شوم، به سوی سیگار می‌روم. در این صورت چه بهتر که با روان‌پزشک درباره اضطراب مشورت کنند و با درمان عامل به سوی ترک سیگار یا بی‌علاقگی نسبت به آن بروند.
آغاز مصرف سیگار در سنین جوانی و میانسالی ممکن است تاثیر چند‌انی بر خلقیات فرد نداشته باشد،؛ ولی تجربه استعمال سیگار قبل از 20 سالگی؛ یعنی در بحرانی‌ترین سنین نوجوانی، به این دلیل که شخصیت در حال شکل گیری است، می‌تواند خطرناک باشد.
خانواده در پیشگیری از سیگاری شدن فرزندان چه نقشی دارد؟
خانواد‌ه‌ها بیش از دیگر گروه‌های اجتماعی در پیشگیری از سیگاری شدن نوجوانان نقش دارند.
نقش خانواده در مراقبت از نوجوانان در د‌وره نوجوانی که د‌وره‌ای حساس و شگرف و حد فاصل کود‌کی و جوانی است، زیاد است. زمانی که مشکلات نوجوان در محیط خانه و در جمع صمیمی خانواده بد‌ون ترس از تنبیه و شماتت مطرح و از طریق راه‌حل‌های منطقی والدین رفع شود، دیگر نیازی به حضور و د‌خالت دوستان و همسالان نیست.
اجتماع چه نقشی دارد؟
چندی پیش مطالعه‌ای در ایران انجام شد تا افراد با علل سیگار کشیدن دختران و پسران نوجوان هرچه بهتر آشنا شوند. شاید برایتان جالب باشد که برای این کار سراغ افرادی رفتند که سیگار نمی‌کشند. از آنها پرسیده شد: «فکر می‌کنید از دید اجتماع چه نگاهی متوجه دختری است که سیگار می‌کشد؟»
دختران پاسخ می‌دهند: «دخترهای سیگاری دوست‌های بیشتری دارند و این رفتارشان یک امتیاز مثبت اجتماعی بودن تلقی می‌شود. دید پسرها به آنها به عنوان دختران اجتماعی و باکلاس است!»
پسرها در پاسخ به این سوال گفتند: «به نظر ما پسرانی که سیگار میکشند، نشان می‌دهند دیگر بچه نیستند و با دوران بچگی خداحافظی رسمی کرده‌اند، دوستان بیشتری دارند و در جامعه چه نزد جنس مخالف و چه هم‌جنس مطرح هستند!»
نتایج این مطالعات نشان می‌دهد اجتماع می‌تواند مسوولیت قوی‌تری از پیشگیری از گرایش افراد به سوی سیگار برعهده بگیرد. در بسیاری از مواقع خانم‌ها برای القای حس برابری در مقابل مردها و تمایل به استقلال‌طلبی سیگار میکشند. اجتماع باید تلاش کند دانسته‌های فرد را به باور نزدیک کند. خیلی‌ها می‌دانند سیگار بد است و ضررهای آن را می‌شناسند، اما هنوز به باور نرسیده‌اند. البته بعضی‌ها مانند پزشکان سیگاری که خودشان عارضه‌های سیگار را در ریه بیماران دیده‌اند، به باور رسیده‌اند، اما اهل عمل نیستند. پر کردن فاصله میان باور و عمل زمان می‌برد، اما مفید است و به همکاری تمام ارکان اجتماع نیاز دارد.
دکتر مهدی قاسمی روان‌پزشک و روان‌درمانگر
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.