فلج مغزی گریبانگیر چه افرادی می‌شود و راه درمان آن چگونه است؟

به گزارش بهداشت نیوز: سلول درمانی در فلج مغزی از آنجا که تاکنون درمان موثری برای فلج مغزی وجود نداشته است، امروزه سلول  درمانی به عنوان درمانی نوین و تا حدی جایگزین مطرح شده است به طوری که طی چند سال گذشته سلول درمانی بحث داغ پروژه‌های تحقیقاتی بوده است، اولین بار استفاده از سلول‌های بنیادی در بیماری آنمی فانکونی در سال  1988 بوده است و بعد از آن، استفاده از سلول‌های بنیادی خصوصا سلول‌های بنیادی خون بند ناف و سلول‌های هماتوپوئتیک بسیار مورد توجه بوده است.

مطالعات نشان می‌دهد سلول‌های بنیادی در بیماری‌های مختلف نورولوژیک موثر بوده و در بیماری فلج مغزی اهداف درمانی بر اساس ویژگی‌های نوروپروتکتیو از خواص ضدالتهابی تا اثر ضد آپوپتوزی آن است.

سلول‌هایی که طی کارآزمایی‌های بالینی مختلف در بیماری فلج مغزی مورد استفاده قرار گرفته شامل سلول‌های پیش ساز عصبی جنین سقط شده، سلول‎های بنیادی شبه عصبی مشتق از سلول‌های مزانشیم، سلول‌های ماکروفاژ M2 ، سلول‌های بنیادی امبریونیک، سلول‌های تک هسته‌ای بند ناف، سلول‌های مزانشیم بند ناف است که به روش‌های مختلف شامل تزریق داخل وریدی، اینتراتکال و داخل مغزی مورد استفاده قرار گرفتند.

فلج مغزی چیست؟

امیر باجوری مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان اظهار کرد: فلج مغزی (CP)Cerebral Palsy از دسته بیماری‌های ناتوان کننده مزمن سیستم موتور در کودکان است؛ علل مولد بیماری بسیار گوناگون می‌باشند از ناهنجاری‌های تکامل مغز تا آسیب‌های حین تولد و بعد از تولد را شامل می‌شود، نوزادان نارس که دچار آسیب‌های ایسکمکی- هیپوکسکی حین تولد شدند، جمعیت اندکی از مبتلایان به CP را شامل می‌شوند که بیشتر آسیب‌های مغزی در آنها مربوط  به اولیگودندروسیت‌ها و بافت سفید مغز است.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان بیان کرد:  شیوع 5/ 2- CP 2 در هر 1000 تولد زنده است، از هنگامی که واحدهای مراقبت قوی نوزادان جهت کودکان نارس با وزن بسیار اندک هنگام تولد ایجاد شده است، نزدیک به نیمی از موارد CP را این کودکان تشیکل می‌دهند؛ 70 - 30 درصد کودکان مبتلا به CP دچار معلولیت شناختی چشم گیری هستند.
فلج مغزی چند دسته است؟

باجوری با اشاره به اینکه دو سیستم جهت توضیح مشاهدات بالینی CP وجود دارد، ادامه داد: طبقه بندی فیزیولوژیکی،  طبقه بندی توزیع؛ طبقه بندی فیزیولوژیک براساس آسیب‌های حرکتی شامل حرکت‌های غیرطبیعی و تونوسیته ماهیچه‌ای غیر طبیعی است و طبقه بندی توزیع براساس محل درگیری ماهیچه‌ای استخوانی است.

وی افزود: طبقه بندی فیزیولوژیک شامل فلج مغزی (Spastic) شایعترین نوع CP است که در 70 - 80 درصد موارد بیماران CP دیده می‌شود که در نتیجه آسیب نورون‌های حرکتی فوقانی واقع در راه هرمی (پیرامیدال) ایجاد می‌شود، کودکان مبتلا به این نوع 2 سال اول هیپوتونی گردن را نشان می‌دهند اسپاسم‌های وابسته به مقاومت در برابر کشش در سال دوم زندگی ظاهر می‌شود و به طور واضحی با افزایش رفلکس عمقی تاندونی ( DTR ) و تشنج عضلانی همراه است.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان تشریح کرد: فلج مغزی ( Diskinetic ) در 10 - 15 درصد مبتلایان به CP دیده می‌شود و با تنوع تونوسیته غیر طبیعی که تمام بدن را در بر می‌گیرد مشخص می‌شود، حرکات غیر ارادی مشهود است؛ آتتوز و حرکات چرخشی غیر ارادی است که غالبا با حرکات بالقوه‌ای که کره نامیده می‌شود همراه است، این نوع CP در اثر آسیب گره‌های قاعده‌ای بوده و اصولاً با کرنا کیتروس همراهی دارد، حملات خفیف و عملکردهای شناختی طبیعی‌تر از سایر انواع CP است، مشکلات شنیداری و اختلالات حرکتی- گفتاری شایع است.

باجوری ادامه داد: فلج مغزی (Ataxic) در کمتر از 5 درصد موارد CP دیده می‌شود، این مورد نادر از CP در نتیجه آسیب‌های مغزی ایجاد می‌شود و با حرکات ارادی و تعادل غیر طبیعی همراه است، این کودکان راه رفتن لرزان و تونوسیته ماهیچه‌ای غیرطبیعی دارند.

وی افزود: فلج مغزی (Mixed) در 10 -15  درصد کل موارد را شامل می‌شود؛ بیش از یک مورد از الگوهای حرکتی وجود دارد و الگوی خاصی بر دیگر الگوها غالب نیست و غالباً با سایر عوارض مثل اختلالات حسی، اختلالات درک و اختلالات شناختی همراه است.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان بیان کرد: طبقه‌بندی توزیع،  CP آتاکس کی (Ataxic ) و دیس کینتیک (Diskinetic ) غالباً در تمام بدن مشهود است، در حالی که CP اسپاستیک (Spastic) غالباً منطقه محدودی را درگیر می‌کند؛  Spastic Dipelgy،  در شیر خوارانی که وزن تولدشان کم است و در نتیجه آسفیکسی مغزی با یا بدون خونریزی درون بطنی از محل ماتر یکس ژرمینال نارس است، حملات می‌تواند در طی سایر اختلالات مثل ناتوانی یادگیری و مشکلات زبانی همراه باشد، عقب ماندگی شدید ذهنی از سایر موارد CP شایع تر است، جمع شدگی (Contracture) هیپ، زانو و آرنج می‌تواند بعدا در حرکت مشکل ایجاد کند.

باجوری اظهار کرد:   Spastic quadripelgy هر 4 اندام را گرفتار می‌کند و با وزن کم هنگام تولد، آسیفکسی شدید، تشنج، مشکلات تغذیه‌ای، اسکولیوز و سایر مشکلات اورتوپدی همراه است؛ Spastic Hemipelgy با وضعیت‌های شرح داده شده همراهی دارد ولی می‌توانند به دلیل آسیب‌های عروقی مغز مثل پدیده آمبولی یا ناهنجاری‌های عروقی باشد، تشنج در این نوع شایع است ولی عملکردهای شناختی می‌تواند سالم بماند چرا که فقط یک نیمه مغز درگیر است، اختلالات چشمگیر حرکتی و پردازش زبانی می‌تواند شدید باشد.

وی با اشاره به عوامل خطر فلج مغزی در جمعیت، تشریح کرد: موارد مربوط به قبل از بارداری شامل تاریخچه ضایعات جنینی، سیکل‌های قاعدگی طولانی، اختلالات تیروئیدی مادر، تاریخچه فامیلی عقب ماندگی ذهنی است؛ موارد مربوط به زایمان شامل جدا شدن پیش از موعد جفت است ؛ به موارد مربوط به مدت کوتاهی بعد از تولد می‌توان به انسفالویاتی نوزادی اشاره کرد.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان ادامه داد: موارد مربوط به دوران بارداری شامل شرایط اجتماعی- اقتصادی پایین، درمان دارویی با هورمون تیروئید، استروژن و پروژسترون، حملات بیماری در مادر، پلی هیدرآمنیوس، اکلامپسی، خونریزی سه ماه سوم، دو قلویی، نقص عضو مادرزادی، تاخیر رشد جنسی، پرزانتاسیون غیر طبیعی است.

باجوری افزود: جراحات اکتسابی مانند صدمات هیپوکسیک- ایسکمیک، عفونت، اختلالات اندوکرین، بیماری‌های متابولیک و تروما مهمترین علل فلج مغزی هستند، لذا بیماری‌های ژنتیکی و بد شکلی‌های مغزی نیز از علل مهم دیگر است، عوامل خطر حول و حوش تولد در 70 - 80 درصد نوزادان مبتلا به CP تشخیص داده شده است، آسیفکسی، عفونت و تروما در 10 - 20 درصد موارد نقش دارد، از علل دیگر نارس بودن، وزن پائین زمان تولد، حاملگی‌های متعدد، بیماری‌های انعقادی جنین، ناهنجاری‌های جفت و عفونت و التهابات داخل رحمی است.

وی گفت: فلج مغزی کنترل هماهنگی بین عضلات را تحت تاثیر قرار می‌دهد و حرکات ساده مثل ایستادن مشکل می‌شود سایر عملکردهای حیاتی که در برگیرنده سیستم موتور و عضلات هستند نیز درگیر می‌شوند مانند تنفس، کنترل مثانه و روده، غذا خوردن، یادگیری، از مشکلات طبی دیگر می‌توان به اختلالات خواب، استئوپروز، اختلالات رفتاری، اختلالات بینایی و از دست رفتن شنوایی، آسپیراسیون غذا و ریفلاکس معدی- مروی اشاره کرد.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان  ادامه داد: پیش آگهی به وسعت ناتوانی فردی و شدت مداخلات توان بخشی بستگی دارد، درمان وابسته به الگوهای اختلال عملکرد موجود است، درمان‌های فیزیکی وکار درمانی به نحو مطلوبی وضعیت و حرکات بدن را تسهیل می‌کند و کارکرد  بخش‌های درگیر را افزایش می‌دهد.

باجوری در پایان یادآوری کرد: درمان می‌تواند شامل درمان‌های خوراکی، تزریق سم توبولینیوم و کاشت پمپ باکلوفن اینتراتکال باشد؛ برای آنکه رشد عاطفی امکان پذیر باشد حمایت خانوادگی الزامی است، جراحی می‌تواند جابجایی استخوان لگن و اسکولیوز را درمان کند که اختلالات بسیار شایعی در CP هستند.

منبع: باشگاه خبرنگاران