باتوجه به مسئولیت وزارت بهداری وقت (که در سال 1364 به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تغییر نام یافت) در تامین نیاز دارویی کشور، بعد از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، وظیفه تامین داروهای مورد نیاز مناطق عملیاتی نیز بر عهده این وزارتخانه قرار گرفت.
به گزارش بهداشت نیوز، به منظور هماهنگی در تامین نیازهای دارویی نیروهای مسلح و مناطق عملیاتی، از همان سال اول جهنگ تحمیلی، ستاد هماهنگی به نام ستاد دارو با هدف نظام دادن به بازار دارویی کشور بین وزارت بهداری وقت و نمایندگان نیروهای مسلح تشکیل شد. ستاد مرکزی دارو در تهران برای هر استان بر مبنای فاکتورهای در نظر گرفته شده سهمیه دارویی تعیین می کرد.
در طول دوران دفاع مقدس رابطین دارویی نیروهای مسلح نیز درخواست های دارویی فوری خود را نیز به ستاد اعلام و سهمیه دارویی مورد نیاز خود را از طریق شرکت های پخش دارویی موجود در کشور دریافت می کردند.
استقرار نظام ژنریک
خروج شرکت های داروسازی خارجی که بازار دارویی کشور را تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به انحصار خود درآورده بودند با تصمیم منطقی و به موقع مسئولین وقت، زمینه بازبینی نظام دارویی کشور و طراحی نظام ژنریک دارویی را فراهم کرد.
مصادف شدن شروع جنگ تحمیلی با استقرار نظام ژنریک شرایط ویژه ای را برای نظام دارویی کشور ایجاد کرد تا از توان و تجربه ارزشمند موجود در صنایع داروسازی برای تهیه و تامین داروهای مورد نیاز جبهه های جنگ به عنوان اولین اولویت نظام تولید و توزیع دارو استفاده به عمل آید. اولویت توزیع داروها در کشور به ترتیب اول بیمارستان های صحرایی و پست های امداد، بعد بیمارستان های نواحی مناطق عملیاتی و سپس بیمارستان های مراکز استان هایی که پذیرای مجروحین جنگ بودند و در نهایت داروخانه های سطح شهرهای کشور بوده است.
خطوط ویژه تولید داروهای اختصاصی
باتوجه به اهمیت تامین داروهای اختصاصی مورد نیاز نیروهای مسلح، ستاد دارو ضمن اعلام فهرستی از داروهای مورد نیاز نیروهای نظام در مناطق عملیاتی به شرکت های داروسازی از آنها خواسته بود نسبت به احتمال بروز کمبود این داروها در کشور حساسیت بیشتری داشته باشند. همچنین با عنایت به نیازهای نیروهای مسلح به بعضی اشکال دارویی و یا فرمولاسیون های ویژه ای از داروها که در بازار دارویی کشور مصرفی نداشتند از جمله ویال آتروپین و آمپول آمیل نیتریت، مقرر شده بود بهضی از شرکت های داروسازی بنا به درخواست نیروهای مسلح و وزارت بهداری وقت، بخشی از خطوط تولید خود را به تولید اینگونه داروهای خاص اختصاص دهند.
از سوی دیگر به دلیل افزایش مصرف بعضی از داروها در دوران جنگ تحمیلی از جمله سرم های تزریقی که از مهمترین اقلام مورد نیاز نیروهای مسلح بودند، وزارت بهداری وقت میزان تولید آنها را از طریق ایجاد خطوط جدید تولید در کشور گسترش داد. علاوه بر این از ظرفیت سازمان هلال احمر نیز برای واردات سریع برخی اقلام دارویی استفاده شد.
تولید فرآورده های دارویی در دانشکده های داروسازی
باگذشت حدود دو سال از جنگ و متعاقب بازگشایی مجدد دانشگاه ها، تلاش های زیادی از سوی این مراکز برای کمک به رزمندگان جبهه های جنگ صورت گرفت. این تلاش ها به خصوص متعاقب آغاز حملات شیمایی عراق علیه رزمندگان، جایگاه ویژه ای پیدا کرد و به تدریج فرماندهان نظام به این نتیجه رسیدند که می توانند از توان علمی دانشکده های داروسازی در خدمت به نیروهای رزمنده استفاده کنند.
چندین دانشکده داروسازی کشور در زمان جنگ نقش موثری را در تامین نیازهای دارویی دفاع مقدس ایفا کردند اما در این میان، دانشکده داروسازی تهران نقش پررنگ تری نسبت به سایر دانشکده های داروسازی کشور داشت. در سال های دفاع مقدس علاوه بر سنتر آنتی دوت ها، دانشکده داروسازی تهران پروژه ای را نیز برای تولید داروهای ضد درد از جمله سولفات مرفین اجرا کرد. همچنین به منظور بررسی علمی اثرات و عوارض ناشی از سلاح های شیمیایی، تعدادی از دانشجویان دانشکده داروسازی تهران موضوع پایان نامه های خود را در این زمینه انتخاب می کردند.
بعد از فعال شدن دانشکده داروسازی تهران در رابطه با تامین نیازهای دارویی دفاع مقدس امکانات موجود در بخش های داروسازی این دانشکده در خدمت بهداری رزمی قرار گرفت. از تولید آمپول آمیل نیتریت به عنوان پادزهر گاز سیانوژن باید به عنوان یکی از بارزترین نمادهای تعامل دانشکده های داروسازی با دفاع مقدس نام برد. این آمپول که به درخواست نیروهای مسلح توسط دانشکده داروسازی تهران تولید شد، عملا سبب گردید تا توانمندی های علمی موجود در دانشکده داروسازی در خدمت نیازهای جنگ قرار گیرد. با طراحی قوطی های امدادی مخصوص برای رزمندگان خط مقدم جبهه، خنثی سازی و درمان علائم مسمومیت ناشی از سلاح های شیمیایی از همان خط مقدم آغاز شد. داخل این قوطی ها آنچه فرد برای محافظت از عوامل شیمیایی نیاز داشت از جمله آمپول خودتزریق آتروپین و آمیل نیتریت قرار داده شده بود که توسط فرد رزمنده در مواجهه با حملات شیمیایی به راحتی مورد استفاده قرار می گرفت.
برگرفته از مقاله تجارب ارائه خدمات دارویی در 8 سال دفاع مقدس بخش دوم- مدیریت زنجیره تامین دارو در بهداری رزمی، نشریه بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت، دوره 3 شماره 1 سال 1399
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.