نگاهی به ویژگی‌های خاص اخلاقی امیرالمومنین علی علیه‌السلام

به گزارش بهداشت نیوز کارشناس و پژوهشگر تاریخ اسلام با بیان اینکه «عدالت» اهمیت فراوانی برای امام علی (ع) داشت، گفت: امام (ع) حتی در میدان جنگ با مخالفان نهایت انصاف و انسانیت را در مورد آنها به کار برد و سعی کرد از دایره عدالت خارج نشود.

حجت الاسلام والمسلمین غفوری اظهار داشت: اصول کلی حاکم بر رفتار امام علی (ع) عمل به تکلیف بود. امام به عنوان یک حجت الهی بر روی زمین که وظیفه داشت بشر را هدایت کند، رهرو پیامبر اکرم (ص) بود و در مسیری حرکت می کرد که رسول خدا آن را طی کرده بود اما گاهی موانعی در ادامه مسیر برای حجت های الهی پیش می آید. زمانی که پیامبر اکرم (ص) می خواهد تبلیغ دین خدا و دعوت به سوی توحید کند، مشرکان و کسانی که منافعشان به خطر می افتاد در برابر حرکت پیامبر اکرم (ص) ایستادگی می کردند.

وی افزود: در زمان امیرالمومنین (ع) هم این مشکلات و موانع وجود داشت. امیر مومنان (ع) هم که برای اجرای شریعت الهی و استقرار حکومت الهی تلاش می کند، با مخالفت هایی روبرو می شد اما ایشان هیچگاه دچار ظلم نشدند. و لذا مخالفانی که در قلمرو امیرالمومنین (ع) هستند و خطرهای بالقوه ای بودند، اما تا آنها مرتکب خطایی نشده بودند و حرکتی نکرده بودند، حضرت با آنها برخورد نمی کرد و درواقع قصاص قبل از قتل نمی کرد. یعنی تا دست به شمشیر نبرده بودند از همان حقوق مردم جامعه برخوردار بودند.

وی بیان کرد: امام (ع) برای عدالت ارزش فراوانی قائل بود و تلاش می کرد عدالت که از ویژگی های خداوند است در رفتار و عملکرد امام هم حاکم باشد و از خط عدالت خارج نشود.

کارشناس تاریخ اسلام با تقسیم بندی مخالفان حضرت به دو دسته مخالف شخص امام و مخالف حکومت گفت: سیره امام در برخورد با مخالفان «مدارا» بود یعنی تا وقتی مسائل مربوط به شریعت نباشد و جامعه را به انحراف نکشاند، آنها را تحمل می کرد اما اگر جایی مربوط به انحراف عقاید بود و بدعتی در جامعه به وجود آورده بود، امیرالمومنین (ع) تلاش می کرد که آن بدعت ها را از بین ببرد و ظلمهایی که به نام دین و اسلام در حکومت های پیش از امام (ع) برخلاف سیره رسول خدا انجام گرفته بود را از میان بردارد.

وی با بیان اینکه در سیره نبوی تفاوتی بین افراد (عرب و عجم) وجود نداشت، تصریح کرد: بعد از رحلت رسول خدا (ص)، خلفا این معیارهای الهی حاکم بر جامعه را به دوران پیش از اسلام بازگرداندند که نگاه تبعیض آمیز به انسان ها داشت و این طبقه بندی افراد تا جایی پیش رفت که اجازه نمی دادند برخی افراد در شهر مدینه ساکن شوند یا عرب ها را نژاد برتر می دانستند و در بین آنها قبیله گرایی رواج یافت.

وی در زمینه برخورد امیرالمومنین (ع) با مخالفان گفت: امیر مومنان (ع) تا جایی که مخالفان دست به شمشیر نبرده و اقدامی علیه امام (ع) نکردند، آنها را تحمل می کرد و لذا امام علی (ع) اهل مدارای با مخالفان بود تا حداقل حجتی علیه امام نداشته باشند.

وی با اشاره به جنگ هایی که مخالفان امام علی (ع) به راه انداختند، اظهار داشت: امام (ع) حتی در میدان جنگ با مخالفان نهایت انصاف و انسانیت را در مورد آنها به کار برد و سعی کرد از دایره عدالت خارج نشود.

آقای غفوری به نمونه عدالت امام (ع)در برخورد با اصحاب جمل اشاره کرد و افزود: اینها وقتی مسلمان شدند، آنها را به اسارت نگرفت و اموالشان را مصادره نکرد، بعد از جنگ آنها را نکشت، بر رعایت حال زنان و کودکان و افراد سالمند تاکید کرد و بسان پیامبر اکرم (ص) در فتح مکه، بخشش عمومی انجام دادند. با خوارج هم مدارا کردند و جز در جنگ با آنها برخورد نکرد حتی آنها در قلمرو امام (ع) زندگی کردند.

وی درباره برخورد امام علی (ع) با منتقدان گفت: امام (ع) تلاش می کردند به صورت اقناعی با آنها رفتار کنند. تمام خطبه ها و سخنرانی هایی که امام دارند، درواقع پاسخی به منتقدان است. امام سعی می کرد که با مبارزه فرهنگی و آگاهی بخشی به جامعه به منتقدان پاسخ دهد و اشکالاتی که آنها وارد می کنند بدون پاسخ در افکار عمومی و اذهان باقی نماند.

وی با اشاره به نامه امام علی (ع) به مالک اشتر به عنوان دستورالعمل و قانون اساسی حکومت امام علی (ع) بیان داشت: بحث عدالت در حکومت برای امام (ع) مهم است و نگاه ایشان به جامعه، نگاه انسانی است و وظیفه حفاظت از ساکنین در قلمرو حکومتی خود اعم از مسلمان و غیرمسلمان را وظیفه خود می دانست و لذا وقتی خبر به ایشان می رسد که خلخالی را از پای یک یهودی در قلمرو ایشان باز کردند، واکنشی که نشان می دهند این است که اگر مسلمانی از شنیدن این خبر جان دهد، جا دارد. و این سخن درواقع الگوی رفتاری و درسی برای بشریت و مسئولان است.

وی با بیان اینکه سخنان امام علی (ع) کاملا انسا ن دوستانه و بشردوستانه است، افزود: توصیه های امام علی (ع) به مالک اشتر اوج نگاه انسان دوستانه است. توصیه های ایشان به استانداران و کارگزاران حاکی از اهمیت عدالت نزد ایشان است که مبادا استانداران امام کوچکترین ظلمی را در حق مردم و رعایا انجام دهند. دغدغه عمده امام علی (ع) مردم ساکن در قلمرو حکومت ایشان است تا به آنها ظلمی نشود. رفتار امام (ع) با جامعه و مردمان تحت حاکمیت خود به گونه ای است که ایرانی ها که بعد از سالها با حکومت عادلانه مواجه می شوند و امام (ع) فارغ از نگاه های قومی با آنها رفتار می کنند لذا گرایش آنها به اسلام و اهل بیت (ع) در آنها ایجاد می شود.

وی خاطرنشان کرد: اگر حاکمی که گماشته ایشان بود ظلمی مرتکب می شد یا خلاف سیره امام (ع) عمل می کرد، با آنها به شدت برخورد می کرد درحالیکه با مخالفان سیاسی اینگونه برخورد نمی کرد چون مسئولان و کارگزاران منصوب از جانب امام (ع) آینه حاکم اسلامی بودند و لذا باید به قدری دقیق و ریز عمل می کردند که مرتکب ظلم به رعایا نشوند. بنابراین برخورد امام با استانداران خود به دلیل گستره تاثیرگذاری ایشان شدید و بدون کوچکترین اغماض بود.

کارشناس تاریخ اسلام با بیان اینکه تا تحقق آموزه های حکومتی امام علی (ع) فاصله بسیار داریم، گفت: نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان نماد حکومت شیعی در جهان تلاش بسیاری برای نزدیک شدن به حکومت امام علی (ع) می کند.

وی درباره بهانه تراشی های عده ای برای الگوگیری از حکومت امام علی (ع) بیان داشت: اگر الگوگیری به معنای بردن حکومت ما به کوفه زمان امام علی (ع) باشد، شدنی نیست و این وارونه رفتن است. به تعبیر شهید صدر، اگر بخواهیم الان اسلام را اجرا کنیم باید پیامبر را به زمان حاضر بیاوریم و ببینیم اگر پیامبر (ص) الان بود چگونه عمل می کرد؟ ما باید با زمانه پیش برویم و دین را هم به روز تفسیر کنیم نه اینکه آن را در 1400 سال پیش متوقف کنیم. اگر دین همپای پیشرفت زمانه حرکت نکند، از جوامع رانده می شود.

منبع: شفقنا