چاقی شدید در نوجوانان را چگونه مدیریت کنیم؟

به گزارش بهداشت نیوز: امروزه می‌دانیم که چاقی در گروه نوجوانان، به هر دو دسته عوامل محیطی و ژنتیکی وابسته است. متاسفانه، پیشگیری اولیه از چاقی در جمعیت عمومی در رده سنی نوجوانان به درستی انجام نشده و در نتیجه به چاقی روزافزون این گروه سنی انجامیده است؛ حال آن که سطوح ثانویه و ثالثیه پیشگیری، توسط تیم درمانگر اعمال شده و رفتارهای مداخله ای مبارزه با چاقی در بزرگسالان را شامل می‌شود. هم اکنون در کنار عوامل غیردارویی، شواهد به نفع استفاده از عوامل دارویی و جراحی در نوجوانان مبتلا به چاقی است.
براساس آمار اعلام شده از سوی مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا، نزدیک به 13 میلیون نفر از کودکان و بزرگسالانی که در این کشور زندگی می‌کنند و 17درصد از جمعیت 2 تا 19 ساله، به چاقی مبتلایند. علاوه بر عوامل وابسته به والدین، نظیر سطح تحصیلی و میزان درآمد، عوامل ثانویه ای مانند فشارخون بالا، دیس لیپیدمی و ابتلا به دیابت قندی نوع 2 نیز مشابه چاقی بزرگسالان در این زمینه مطرح هستند. متاسفانه این عوارض به دلیل تجویز محدودتر داروها و نیز جراحی درمان چاقی در نوجوانان، با مرگ و میر بیشتر در مقایسه با جمعیت بزرگسالان همراه هستند.این مقاله، براساس نتایج بدست آمده از یک بررسی سیستماتیک نوشته شده که از سال 2004 میلادی تاکنون روی چاقی در کودکان و نوجوانان انجام شده است.
 

پیشگیری و درمان‌های غیردارویی چاقی

اهمیت پیشگیری از چاقی در نوجوانان از طریق تعدیل عادات زندگی، توسط مطالعات متعددی به خوبی ثابت شده است. همچنین، بسیاری از انجمن‌های تخصصی، برنامه هایی را برای متوقف کردن و نیز جبران چاقی در گروه کودکان شروع کرده‌اند. رفتارهایی که موجب افزایش خطر چاقی می‌شوند اغلب به راحتی قابل شناسایی هستند، اما وادار کردن تمام اعضای خانواده به متوقف کردن این رفتارها نیاز به صرف انرژی زیادی دارد.
 

داروهای ضدچاقی در نوجوانان

داروهای متعددی برای درمان چاقی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته اند. اورلیستات، یک مهارکننده لیپاز است که مستقیما جذب چربی را تحت تاثیر قرار داده و تنها داروی مورد تایید برای درمان چاقی در گروه نوجوانان است. به ویژه تجویز آن در دوز 120 میلی گرم – و نه اشکال غیرنسخه ای آن-مورد تایید است؛ زیرا تجویز آن از سوی پزشک نیاز به مانیتورینگ بیمار نخواهد داشت.
شانوئین (Chanoine) و همکارانش بزرگ‌ترین مطالعه روی اثربخشی و تحمل پذیری اورلیستات به همراه رژیم غذایی مناسب و ورزش، در درمان چاقی در گروه سنی نوجوانان را انجام داده اند. در این مطالعه میانگین سن بیماران 13 سال و شاخص توده بدنی آنها 4/35 کیلوگرم بر مترمربع بوده است. گروهی از آنها تحت درمان با120 میلی گرم اورلیستات سه بار در روز به همراه غذا و گروهی دیگر تحت درمان با دارونما برای مدت 52 هفته قرار گرفتند. بهبود قابل توجهی در وزن،اندازه دور کمر، شاخص توده بدنی و فشارخون دیاستولیک در نوجوانان دریافت‌کننده اورلیستات در مقایسه با گروهی که دارونما دریافت کرده بودند مشاهده شد. به علاوه، تعداد بیشتری از نوجوانان دریافت‌کننده اورلیستات حداقل 5 و 10 درصد کاهش وزن بدن (که با خطر ابتلا به دیابت قندی نوع2 در گروه بزرگسال ارتباط مستقیم دارد) در مقایسه با دارونما داشته‌اند. در این مطالعه، عوارض جانبی درمان با اورلیستات بیشتر عوارض گوارشی بوده‌اند. البته باید درنظر داشت که مطالعات فاز3 این دارو به بررسی بیماران بزرگسال و- نه نوجوانان - پرداخته اند. بر این اساس، این عوارض ناخواسته در نوجوانان به مراتب بیش از آن که از سوی تولیدکنندگان این دارو گزارش شده بنظر می‌رسد. خطر بیشتر وقوع عوارض گوارشی در نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان ممکن است به دلیل تمایل بیشتر بیماران بزرگسال به رعایت رژیم غذایی و سایر عادات منتهی به چاقی در بزرگسالان باشد. قطع درمان دارویی به دنبال بروز یک عارضه جانبی ناخواسته در گروه دریافت‌کننده دارونما به مراتب بیشتر از گروه مصرف‌کننده اورلیستات بوده است.
هم اکنون هیچ مطالعه ای روی مصرف بیش از یک سال اورلیستات در گروه نوجوانان وجود ندارد؛ هرچند که مطالعات متعددی در زمینه مصرف درازمدت این دارو در گروه بزرگسالان در دست است.
5 آگونیست پپتیدی شبه گلوکاگون از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان دیابت قندی نوع2 در بزرگسالان مورد تایید قرار گرفته اند. یکی از آنها لیراگلوتاید (Liraglutide) نام دارد. آگونیست‌های GLP-1، به دلیل اثربخشی و تحمل پذیری شان به طور وسیعی برای مدیریت وزن در نوجوانان مورد استفاده قرار گرفته‌اند. بزرگ‌ترین مطالعه‌ای که به ارزیابی آگونیست GLP-1 در درمان نوجوانان چاق پرداخته، توسط کلی و همکارانش انجام شده است. در این مطالعه، اثربخشی و ایمنی اگزناتاید (Exenatide) با دوز 10 میکروگرم و الگوی مصرف 2بار در روز برای مدت 6 ماه در 11 نوجوان (با متوسط سن12سال و شاخص توده بدنی7/36کیلوگرم بر متر مربع سطح بدن) بررسی شد. شاخص توده بدنی، وزن بدن، انسولین و عملکرد سلول‌های بتا به میزان قابل توجهی در گروه دریافت‌کننده اگزناتاید در مقایسه با گروه کنترل بهبود یافت. همه عوارض گزارس شده خفیف بودند و شایع ترین آنها عبارت بودند از تهوع، استفراغ و سردرد. تاکنون مطالعه‌ای به نفع تحمل پذیری، فارماکولوژی و فارماکوکینتیک اگزناتاید در نوجوانان به طور جداگانه ای از گروه بزرگسالان انجام نشده است.
مطالعات موجود در زمینه استفاده از سایر داروهای مورد مصرف در بزرگسالان برای درمان چاقی در گروه نوجوانان اندک‌اند. داروهایی نظیر فن ترمین (Phentermine)،فن ترمین به همراه توپیرامات، بوپروپیون به همراه نالترکسون و نیز لورکاسرین (Lorcaserin) از آن جمله اند. یک مطالعه روی تجویز توپیرامات برای کاهش حملات میگرن در گروه نوجوانان(متوسط سنی 14 سال)، میزان عوارض ناخواسته را نزدیک به 30درصد نشان داده است. تجویز ترکیبات حاوی فن ترمین به دلیل عوارض ناخواسته در گروه سنی زیر 16 سال بیشتر در مقایسه با گروه بزرگسالان، توصیه نمی‌شود. درمجموع، شواهد موجود به نفع مدیریت دارویی وزن در نوجوانان چاق محدودند. اورلیستات تنها داروی مورد تایید و توصیه شده از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا برای تجویز در گروه نوجوانان است و اگزناتاید به دلیل اثربخشی مطلوب، مفید به نظر می‌رسد. البته هنوز ایمنی و تحمل پذیری آن در این گروه سنی به طور قطعی مورد تایید نیست.
 

جراحی چاقی

در نوجوانان با تشخیص چاقی شدید که به درمان با سایر مداخلات غیردارویی و دارویی پاسخ نداده اند، جراحی یک گزینه درمانی است. تکنیک بای پس معده (RYGB)، تکنیک (LAGB) و گاسترکتومی، متداول ترین تکنیک‌های جراحی در درمان چاقی در گروه نوجوانان هستند. در 2013 میلادی متا آنالیزی به بررسی 23 مطالعه روی ایمنی و اثربخشی این 3 تکنیک روی 637 بیمار 6 تا 18 ساله پرداخت. متوسط میزان شاخص توده بدنی آنها به ترتیب نام بردن از روش‌ها، 17،10 و 14 درصد کاهش یافت.

بهپو