هرم جمعیتی کشور ایران به دلیل کاهش باروری، افزایش سن ازدواج و رفتن به سمت پیری جمعیت، طی این سال ها دچار تغییراتی شده است. از طرفی این تحولات جمعیتی، برنامه ها و سیاستگذاری های منطبق با شرایط به وجود آمده را توسط مسئولین می طلبد.
در این راستا بهداشت نیوز گفتگویی اختصاصی با دکتر حسین حجت پناه، دکترای جامعه شناسی فرهنگی، مدرس دانشگاه و دبیر گروه جامعه شناسی کشورهای اسلامی انجمن جامعه شناسی ایران ترتیب داده که در زیر مشروح آن را می خوانید؛
سالمندی دورانی طلایی یا خاکستری؟
دکتر حجت پناه در ابتدا گفت: سابق بر این پدیده سالمندی را در علم جمعیت شناسی براساس شاخص سن تعریف و گروه های بالای 64 سال را سالمند تلقی کرده و بالای 75 سال را کهنسال می دانستند. اما امروزه تعاریف جدیدی از سالمندی ارائه می شود که براساس آن، سالمندی براساس سن نیست و بعد کیفی آن مطرح می شود.
وی ادامه داد: در کشورهای توسعه یافته از دوران سالمندی به "دوران طلایی" یاد می کنند یعنی فرد به پختگی عقلی، شرایط خوب تصمیم گیری و تصمیم سازی و رهبری در گروه های مختلف رسیده است. طبق فرمایشات پیامبر نیز سالمندان همچون پیامبر در خانواده و خویشان هستند و وجود آنان مایه برکت است.
این پژوهشگر حوزه سالمندی افزود: این دوران طلایی زمانی رخ می دهد که جامعه بتواند افراد سالمندی را تربیت کند که دارای توانمندی های زیستی، فردی و اجتماعی باشند. پس باید برنامه ریزی و سیاستگذاری درست برای دوران سالمندی صورت گیرد در غیراین صورت این دوران، دورانی خاکستری و سیاه خواهد بود.
تغییر الگوی خانواده در ایران و جهان
همچنین دبیر گروه جامعه شناسی کشورهای اسلامی ضمن بیان اینکه در کشور ایران سی سال است با روند کاهش نرخ موالید مواجهیم، گفت: هرم جمعیتی ما به سمت سالمندی پیش می رود. از طرفی در حال حاضر درصد جمعیت سالمند ما به نسبت کل جمعیت، از میانگین کشورهای توسعه یافته کمتر است اما شیب افزایش این درصد بیشتر از کشورهای توسعه یافته می باشد، به گونه ای که در سال 1420 میانگین جمعیت سالمندان ما از میانگین درصد سالمندان کشورهای توسعه یافته پیشی خواهد گرفت.
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: پس از انقلاب پنجره جمعیتی در ایران شکل گرفت و نرخ موالید افزایش چشمگیری داشت و جمعیت جوان ایران، جوان تر نیز شد. در سال 2006 سه کشور جوان دنیا اردن، ایران و بنگلادش بودند که هر سه کشوری اسلامی هستند. اما از آنجاکه الگوی خانواده در جهان در حال تغییر از خانواده گسترده به خانواده هسته ای است، بنابراین از لحاظ ابعاد نیز خانوار در حال کوچک شدن می باشد. بعلاوه خانواده های تک والد و ناقص نیز در حال افزایش است.
وی در اینباره اضافه کرد: کشورهای اسلامی نیز در حال شبیه شدن به الگوی خانواده هسته ای هستند و رگرسیون های انجام گرفته نشان می دهد که در بین کشورهای اسلامی، ایران جزء کشورهای پیشرو در جهت افزایش نرخ نسبت جمعیت سالمندان به کل جمعیت می باشد.
.jpg)
ضعف در سیاستگذاری ها
دکتر حجت پناه با اشاره به اینکه متأسفانه ما در جامعه ای هستیم که سیاست گذاری به طور علمی صورت نمی گیرد، به بهداشت نیوز گفت: در شرایط فعلی سالمند شدن جامعه ایرانی به دلیل ساختار و شرایط اجتماعی موجود، بسیار کژکارکرد خواهد بود. برنامه ریزی و سیاستگذاری زمانی موفق خواهد بود که نسبت به جامعه شناخت داشته باشیم و بتوانیم برنامه را اجرا و بتوانیم خود را ارزیابی کنیم. در حالیکه الان در مرحله شناخت، اجرا و ارزیابی دچار ضعف هستیم.
او در ادامه گفت: برنامه ها به صورت نگاه از بالاست و با واقعیت های اجتماعی مواجهه ندارند. تحقیقات توسط افراد شایسته صورت نمی گیرد و بودجه های تحقیقات علمی بعضا حیف و میل می گردد و مدیران نیز به نتایج پژوهش ها بی اعتنا هستند.
سالمند، بازنشسته نیست!
این مدرس و پژوهشگر حوزه سالمندی خاطرنشان کرد: سالمندی پدیده ای چند بعدی است؛ به لحاظ بعد اقتصادی، وقتی گروهی از جمعیت سالمند می شوند نیروی کار جسمانی جامعه افت پیدا می کند. کشورهای توسعه یافته امید به زندگی بالاتر و توسعه اقتصادی این کشورها نیز مطلوب تر است، اما در کشورهای توسعه نیافته با اینکه میانگین سنی جوان تر می باشد، اما توسعه اقتصادی خیلی ضعیف است.
حجت پناه در این باره افزود: حالا اتفاق ناخوشایند در مورد ایران این است که هم در حال سالمند شدن مانند کشورهای توسعه یافته است و در عین حال از لحاظ مباحث توسعه اقتصادی در حال ضعیف تر شدن مانند کشورهای توسعه نیافته است و این یعنی زمینه بحران و فاجعه اجتماعی.
وی در رابطه با بعد فرهنگی پدیده سالمندی هم گفت: خوشبختانه در سنت جامعه ایرانی هنوز سالمندان دارای خاستگاه خوبی در جامعه هستند. درصد بالایی از افرادی که در خانه سالمندان نگه داری می شوند، شرایطشان به گونه ای است که امکان نگهداری در منزل برای آنان نمی باشد. اما برای شرایط جدیدی که در آینده در کشور ما رخ خواهد داد باید به لحاظ فرهنگی نیز خود را بازسازی کنیم. یعنی سالمند را بازنشسته تلقی نکنیم!
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: من با اصطلاح بازنشستگی مخالفم چون در این بازنشستگی نوعی ضعف و از کار افتادگی وجود دارد . سالمندی را سنینی بدانیم که "سن طلایی" نام دارد چون فرد در هر سنی می تواند جویا و پویا باشد و این نیاز به تغییر نگرش فرهنگی در طولانی مدت دارد.
بیمه پیشگیری جایگزین بیمه درمان
دبیر گروه جامعه شناسی کشورهای اسلامی یکی از مهم ترین مسائل اجتماعی سالمندان را ابتلا به بیماری های خاص عنوان کرد که قابل پیشگیری و کنترل هستند و به بهداشت نیوز گفت: اصلی ترین کاری که برنامه ریزان باید انجام بدهند این است که برای زیست بهتر، افراد جامعه را آموزش دهند و امروز نیاز داریم روی ورزش سالمندان، طب سالمندان، روانشناسی و از همه مهم تر جامعه شناسی سالمندان بیشتر کار کنیم.
او یک پیشنهاد کاربردی هم داشت: باید بیمه درمانی را به بیمه پیشگیری تبدیل کنیم. ما منتظریم فردی بیمار شده و آن گاه بیمه وارد عمل شود. بیمه های درمانی هزینه های زیادی را متقبل می شوند، حال اگر طرح چکاپ سالیانه را اجرا کنیم و آن را اجباری نماییم، هم تعداد مشتری ها زیاد می شود و برای بیمه ها سودآور است هم بسیاری از هزینه های مادی و معنوی برای جامعه کاهش می یابد.
دکتر حجت پناه در تکمیل صحبت خود گفت: مثلا در جامعه ما بیماری آلزایمر در حال افزایش است اما می توان در مراحل مختلف آن را پیشگیری و کنترل کرد. یا برخی بیماری ها مثل سرطان پروستات در مردان و سرطان سینه در زنان را اگر از 40 سالگی برایشان چکاپ سالیانه انجام دهیم، می توانیم این بیماری ها را کنترل و از آن ها جلوگیری کنیم.
گفتگو: مشکات سخاوتی
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.