با فرا رسیدن فصل‌گرم تابستان، احتمال گرمازدگی به دلیل قرار داشتن در معرض مستقیم تابش نور خورشید و بیماری‌های مرتبط با گرما بیشتر می‌شود.
به گزارش بهداشت نیوز: هر ساله با آغاز فصل تابستان کم کم سر و کله مهمان ناخوانده این فصل هم پیدا می‌شود. این مهمان ناخوانده، گرمازدگی نام دارد و حالتی است که در آن مکانیسم تنظیم حرارت بدن به خوبی کار نمی‌کند. گرمازدگی بیشتر در آب و هوای گرم یا پس از انجام فعالیت‌های سنگین رخ می‌دهد.
مرضیه بیگم سیاهپوش متخصص طب سنتی ایرانی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان در پاسخ به این پرسش که گرمازدگی سلامتی چه افرادی را تهدید می‌کند، اظهار کرد: سالمندان (اشخاص بالای ۶۵ سال)، مبتلایان به اختلالات قلبی و عروقی، دیابت، چاقی، بیماری‌های کلیوی، ریوی و برخی از انواع کم خونی، اشخاصی که دارو‌های آنتی هیستامین (ضد حساسیت یا آلرژی)، مدر (ادرار‌آور)، ضد تشنج، فشار خون و روانپزشکی، کسانی که سوء مصرف الکل و مشکلات حرکتی دارند مانند معلولان، زنان باردار و شیرده، کودکان (زیرا در این افراد مکانیسم‌های دفاعی بدن هنوز تکامل پیدا نکرده است.)، ورزشکاران و سربازان از جمله افرادی هستند که در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند.
مهم‌ترین علائم گرمازدگی
او درباره علائم گرمازدگی بیان کرد: مهم‌ترین نشانه گرمازدگی، درد و گرفتگی عضلات به ویژه پاها، بازو‌ها و شکم است. از دیگر نشانه‌های گرمازدگی می‌توان به احساس ضعف، سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ، رنگ‌پریدگی، افزایش ضربان قلب، بی‌حالی، در موارد شدید اختلال خلق‌وخو مانند پریشانی و هذیان‌گویی، افت فشار خون و اختلال تکلم اشاره کرد.
نکاتی برای جلوگیری از بروز گرمازدگی
این متخصص طب سنتی ایرانی افزود: افراد در روز‌ها و ساعاتی که هوا گرم است، باید از راه رفتن مستقیم زیر نور خورشید پرهیز کنند. استفاده از کِرم‌های ضد آفتاب و عینک‌های آفتابی، پوشیدن کلاه‌های لبه‌دار و لباس‌های نخی، گشاد و رنگ روشن و نوشیدن بیشتر آب و مایعات هم ضروری است. اشخاص باید تا آنجا که ممکن است از انجام کار‌های بیرون از خانه و فعالیت‌های بدنی شدید خودداری کرده و کودکان را در خودرو حتی برای مدت کوتاهی تنها رها نکنند.
اقدامات اولیه برای کمک به فرد گرمازده
بیگم سیاهپوش تاکید کرد: اقدامات اولیه برای کمک به فرد گرمازده بستگی به نشانه‌های بیمار دارد. شخصی که بر اثر گرمازدگی به اختلال تکلم، بیهوشی و از حال رفتن دچار شده است، باید هر چه سریع‌تر به مرکز درمانی ارجاع داده شود، ولی در مواردی که گرمازدگی شدید نباشد، برای مثال فرد علائمی همچون احساس ضعف، درد عضلانی و کوفتگی داشته باشد، در این صورت باید به کمک وسایل سرمایشی مانند پنکه او را خُنک کنیم، کمپرس سرد را روی شکم و گردنش قرار دهیم و اگر به افت فشار خون دچار شده است، باید پاهایش را بالاتر از سطح زمین بگذاریم.
او در پاسخ به این پرسش که چه مایعاتی برای شخص گرمازده مناسب است، گفت: همراه عرق، سدیم (نمک) از بدن دفع می‌شود، در این موارد دادن محلول آب قند به شخص گرمازده مناسب نیست، زیرا اگر آب قند به فرد نوشانده شود، احتمال بروز تشنج افزایش پیدا می‌کند، بنابراین بهترین مایعات برای چنین فردی محلول O.R.S خوراکی بوده که حاوی قند و نمک است؛ این محلول باید خُنک مصرف شود. در صورت در دسترس نبودن این محلول، می‌توان در یک لیوان آب خُنک، نصف قاشق چای‌خوری شکر و نوک قاشق چای‌خوری نمک ریخت و محلول O.R.S را به شکل خانگی درست کرد البته اگر در این محلول چند قطره آبلیمو هم چکانده شود، در رفع درد‌های عضلانی موثر است.
این متخصص طب سنتی ایرانی تصریح کرد: افراد باید از دادن تب‌بُر به فرد گرمازده خودداری کنند، زیرا مصرف تب‌بُر به رفع مشکل او کمکی نمی‌کند، بنابراین بهترین کار این است که تعادل مایعات را در بدن چنین شخصی برقرار کنیم.
باید‌ها و نباید‌های غذایی در تابستان
بیگم سیاهپوش اظهار کرد: بر اساس طب سنتی، مزاج (طبع) فصل تابستان گرم و خشک است و تولید خلط صفرا در این فصل افزایش پیدا می‌کند، بنابراین افراد مستعد گرمازدگی می‌شوند. افراد باید تا حد امکان از مصرف مواد غذایی گرم و خشک و نوشیدنی‌هایی که از نظر دمایی یا مزاجی گرم هستند، در تابستان خودداری کنند. برای مثال نوشیدن مداوم دمنوش‌هایی مانند زنجبیل و دارچین در این فصل مناسب نیست همچنین مصرف غذا‌های سرخ شده، تنوری، سنگین و دیر هضم در تابستان پیشنهاد نمی‌شود.
این متخصص طب سنتی ایرانی افزود: نوشیدن چای غلیظ و زیاد، قهوه و نوشیدنی‌های بسیار شیرین در فصل تابستان مناسب نیست. افراد باید در این فصل پُرخوری نکرده و غذا‌های سبک، کم حجم، آش جو، آش دوغ و مواد غذایی حاوی آلو، رب انار، اسفناج، کدو، ماش به همراه کمی آبلیمو، تمبر هندی، آبغوره یا زرشک را مصرف کنند. بهتر است در تابستان خوردن گوشت کاهش و مصرف خوراکی‌هایی که خُنک کننده بدن هستند مانند ماست و کدو، ماست و خیار، هندوانه، خیار و سالاد کاهو افزایش پیدا کند. از نوشیدنی‌هایی مناسب این فصل می‌توان به عرق بیدمشک و شربت‌های سکنجبین، آلبالو، ریواس و لیمو اشاره کرد.
بیگم سیاهپوش تاکید کرد: افراد در فصل تابستان نباید یبوست داشته باشند همچنین اشخاص باید تا آنجا که ممکن است از ورزش و انجام فعالیت‌های سنگین به ویژه در ساعات گرم روز پرهیز کنند و خواب کوتاه نیمروزی داشته باشند. شنا یکی از مهم‌ترین ورزش‌های این فصل است. در روز‌های خیلی گرم انجام فَصد و حجامت مگر در مواردی که پزشک تجویز کرده باشد، ممنوع است که البته در این مواقع هم بنا به صلاحدید پزشک می‌توان از سایر روش‌های جایگزین برای بهبود حال بیمار استفاده کرد.
او تصریح کرد: افراد بهتر است در فصل تابستان به ویژه تابستان امسال به علت جلوگیری از شیوع بیماری کرونا مسافرت نروند و در مسافرت‌های ضروری شست و شوی مکرر دست‌ها با آب و صابون ضروری است. نوشیدن دوغ و قرار دادن دست‌ها و پاها در آب سرد هم در طول مسافرت پیشنهاد می‌شود. برای جلوگیری از گرمازدگی اشخاص باید از بیداری مداوم شبانه خودداری کنند، زیرا بیداری شبانه می‌تواند درجه حرارت بدن را افزایش دهد. استفاده از سیر، پیاز، سرکه و کاهویی که آن را به خوبی شسته‌ایم، در مسافرت پیشنهاد می‌شود همچنین اشخاص باید از بهداشتی بودن آب مصرفی اطمینان حاصل کنند.
این متخصص طب سنتی ایرانی گفت: استحمام با آب ولرم در جلوگیری از بروز گرمازدگی موثر است. کودکان و سالمندان نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارند و تشنگی را احساس نمی‌کنند، بنابراین کودکان هنگامی‌که ورزش کنند باید آب یا شربت آبلیموی خُنک را که متشکل از کمی نمک و شکر است، بنوشند و سالمندان هم غذا‌های آبکی مانند سوپ و میوه‌هایی مانند هندوانه و خربزه را بیشتر مصرف کنند البته باید شرایط آنها از نظر ابتلا به بیماری‌ها هم در نظر گرفته شود.
بیگم سیاهپوش تصریح کرد: افرادی که به گرفتگی عضلات ناشی از گرمازدگی مبتلا شده‌اند هم بهتر است از نوشیدنی‌های کمی شور مانند دوغ خُنکی که میزان نمک آن نسبت به حالت عادی کمی بیشتر است، استفاده کنند همچنین نوشیدن آب‌میوه‌های طبیعی و محلول‌های O.R.S برای اشخاصی که بر اثر گرمازدگی به احساس خستگی، گیجی، سردرد و تعریق سرد دچار شده‌اند، مفید است.
او بیان کرد: کسی که به حمله گرمایی ناشی از گرمازدگی دچار می‌شود، اغلب پوست بدنش به طور کامل داغ، نبضش سریع و ضعیف، بیقرار و بی‌حال است، در چنین شرایطی او باید به اورژانس منتقل شود و تا رسیدن نیرو‌های اورژانس بر بالین فرد، شخص همراه می‌تواند دمای بدن بیمار را به کمک بادبزن کاهش دهد. شخصی هم که بر اثر گرمازدگی به سردرد مبتلا شده است، باید در مکانی خُنک مستقر شود همچنین بوییدن عطر‌های خُنک یا مقداری گلاب برای چنین فردی مفید است. نوشیدن شربت‌هایی مانند بنفشه، عناب، آلو، لیمو و سکنجبین و مصرف هندوانه و کدو هم به چنین شخصی پیشنهاد می‌شود.
این متخصص طب سنتی ایرانی افزود: افراد باید به این نکته توجه داشته باشند که مسمومیت غذایی هم ممکن است با علائمی همچون تب همراه باشد که این تب باید با تب ناشی از گرمازدگی از هم افتراق داده شود، بنابراین اشخاص باید در تابستان غذا‌های سبک و با حجم کم همچون کته ماست، کباب‌هایی مانند بال کباب که به خوبی مغز پخت شده‌اند را میل کرده و پُرخوری نکنند.
گرمازدگی می‌تواند افراد را به کام مرگ بکشاند
در ادامه حیدر عظمایی، محقق و پژوهشگر طب سنتی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره گرمازدگی اظهار کرد: گرمازدگی موقعیتی حاد و تهدید کننده زندگی افراد است، بنابراین می‌تواند کُشنده هم باشد. گرمازدگی بر اثر قرار گرفتن طولانی مدت شخص در زیر نور مستقیم خورشید یا انجام فعالیت‌هایی در اماکن گرم، مقداری زیاد از آب و املاح معدنی بدن را از دست می‌دهد.
او بیان کرد: به طورکلی ورزشکاران، کارگران ساختمانی، رانندگان، نانوایان، آشپز‌ها و کسانی که در کوره‌های آجرپزی کار می‌کنند یا شغل ریخته‌گری دارند، بیشتر در معرض گرمازدگی هستند.
این محقق و پژوهشگر طب سنتی افزود: از مهم‌ترین علائم گرمازدگی می‌توان سرگیجه، احساس ضعف، بی‌حالی و خستگی، حالت تهوع، سردرد، تعریق شدید، اسپاسم (گرفتگی) عضلات، قرمزی پوست یا حتی کبود شدن آن، گشاد شدن مردمک‌های چشم، تب بالای ۴۰ درجه را نام برد.
عظمایی تاکید کرد: فرد گرمازده را باید بلافاصله از مکان گرم به محلی خُنک یا سایه منتقل کرد سپس لباس‌هایش را درآورد و حوله یا ملحفه‌ای مرطوب را روی بدن او قرار داد. شخص همراه همچنین باید در یک لیوان آب خُنک، یک قاشق غذاخوری عسل و مقدار بسیار کمی نمک بریزد سپس چند قطره آب لیمو ترش تازه را درون ظرف بچکاند و مواد درون ظرف را به خوبی در آب حل کند سپس محلول حاصل را به فرد گرمازده بدهد تا جرعه جرعه بنوشد. این محلول را هم می‌توان برای جلوگیری از بروز گرمازدگی در طول روز یا هنگام فعالیت در زیر نور مستقیم خورشید میل کرد.
او تصریح کرد: از دیگر نوشیدنی‌های مفید برای شخص گرمازده می‌توان محلول آب و گلاب همراه چند تکه یخ، دوغ ترش رقیق شده در آب، آب هندوانه و آب زرشک سیاه (زرشک آبگیری) با مقدار بسیار کمی عسل را نام برد همچنین چنین فردی می‌تواند برای رفع مشکل خود خیار به همراه کمی نمک یا میوه هندوانه را میل کند.
طرز تهیه شربتی مناسب برای مقابله با گرمازدگی
این محقق و پژوهشگر طب سنتی گفت: فرد گرمازده می‌تواند برای مقابله با گرمازدگی، ۲ لیوان عرق کاسنی را همراه یک لیوان عرق شاه‌تره، یک لیوان عرق بیدمشک، ۵۰ گرم خاکشیر، ۵۰ گرم تخم شربتی، سه لیوان آب، یک لیوان شربت سکنجبین و نصف لیوان گلاب با هم مخلوط و این شربت را روزانه سه تا چهار لیوان میل کند.
عظمایی ادامه داد: از دیگر شربت‌های مفید برای شخص گرمازده می‌توان به ترکیب عرقیات بید، گلاب، کاسنی همراه مقداری شربت سکنجبین، خاکشیر و تخم شربتی اشاره کرد. دمنوش گل بنفشه و به‌لیمو هم برای چنین فردی مناسب است. البته بهتر است که پس از سرد شدن این دَم‌کرده کمی عسل درون آن ریخت، سپس این مواد را مخلوط و میل کرد.
او بیان کرد: افراد گرمازده برای برطرف شدن اسپاسم عضلاتشان می‌توانند با روغن‌هایی مانند زیتون، بنفشه و بادام به آرامی دست‌ها و پاهایشان را ماساژ بدهند. این اشخاص باید از مصرف غذا‌های چرب، سرخ شده، ساندویچ سنگین و دیر هضم خودداری کنند و برای جلوگیری از بروز شوک در بدن، شربت‌ها را جرعه جرعه بنوشند.
یادمان باشد که گرمازدگی در موارد شدید به‌ویژه در کودکان و سالمندان می‌تواند کشنده باشد، بنابراین رعایت راهکار‌هایی برای جلوگیری از بروز آن ضروری است.
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.