علت شکست و اختلال در لانه گزینی جنین چیست؟
زوجهایی که برای فرزندآوری راه لقاح آزمایشگاهی (IVF) را انتخاب میکنند، همیشه نتیجۀ مثبتی از انتقال جنین به دست نمیآورند. ناهنجاریهای کروموزومی، عدم تعادل هورمونی، ناهنجاریهای رحم و اختلالات سیستم ایمنی چند علت شکست و اختلال در لانه گزینی جنین به حساب میآیند.
اگر 3 بار لقاح مصنوعی با شکست مواجه شود، در حالی که جنین در موقعیت آزمایشگاهی و هنگام لانه گزینی سالم بوده باشد، باید علل این شکستها به طور دقیق بررسی شوند. موضوعی که در این بررسی به آن پرداخته خواهد شد.
لانه گزینی جنین در بارداریدر حالت طبیعی، هنگامی که اسپرم و تخمک رها شده از تخمدان با یکدیگر لقاح انجام دهند، تخمک بارور شده از یکی از لوله های فالوپ به سمت در رحم حرکت میکند. دیوارۀ داخلی رحم که آندومتر نام دارد، بهترین مکان برای ساکن شدن تخمک بارور شده است.
هنگامی که تخمک بارور شده روی دیوارۀ داخلی رحم قرار میگیرد، تلاش میکند که با شکست بخشی از آن، مکان مناسبی برای سکونت و رشد خود آماده کند. تغییرات هورمونی و دیوارۀ رحم که نسبت به حالت عادی ضخیمتر است، شرایط مناسبی را برای لانه گزینی فراهم میکنند. هنگامی که لانه گزینی (Implantation) انجام میشود، تعداد کمی از مویرگهای آندومتر پاره میشوند. به همین دلیل خانمها لکه بینی و خونریزی خفیفی را تجربه میکنند.
دلیل انتخاب شدن رحم برای لانه گزینیهنگامی که سیگنالهایی مبنی بر بارداری به رحم میرسد، آندومتر شروع به رشد و افزایش ضخامت خود میکند. زیرا باید خونرسانی به رحم افزایش یابد. در حقیقت، بافت رحم علاوه بر اینکه فضای مناسبی برای رشد فیزیکی جنین است، میتواند در همان ابتدا به تأمین تغذیۀ تخمک بارور شده کمک کند.
لانه گزینی در لقاح آزمایشگاهیسؤال اینجاست که در صورت لقاح آزمایشگاهی، لانه گزینی جنین چگونه انجام میشود؟ در حقیقت، بارور کردن تخمک در محیط آزمایشگاهی انجام میشود. همزمان با تقسیم سلولی، پوششی از جنس پروتئین، رویان را احاطه میکند. اما برای اینکه رشد جنین انجام شود، باید لانه گزینی جنین صورت گیرد.
برای اینکه لانه گزینی انجام شود، باید رویان از لایۀ محافظت کنندۀ خود خارج شود و به واسطۀ عوامل مختلف مراحل لانه گزینی را طی کند. اما به دلایلی از جمله سن مادر، اختلالات ژنتیکی، عفونتهای رحمی و مواردی از این دست، با وجود حس کردن درد لانه گزینی، نازک شدن و از بین رفتن پوستۀ محافظ به درستی انجام نمیشود. در نتیجه، لانه گزینی جنین با شکست مواجه میشود.
علت شکست و اختلال در لانه گزینی جنینبا توجه به آنچه گفته شد، میتوان اهمیت لانه گزینی صحیح جنین را در (IVF) متوجه شد. اما اگر خانمی 3 بار شکست و اختلال در لانه گزینی جنین را تجربه کند، باید با بررسی متخصص زنان و زایمان، علل را پیدا کرده و دنبال راهکار باشد. این علل عمدتاً عبارتند از:
ناهنجاریهای کروموزومیناهنجاریهای کروموزومی یکی از رایجترین علل ناموفق بودن بارداریها به حساب میآیند. این موضوع دربارۀ لقاح مصنوعی نیز صادق است. اما با توجه به اینکه زوجین دارای مشکل ناباروری، تلاشهای بسیاری برای فرزند آوری به روش مصنوعی دارند و هزینههای زیادی را متقبل میشوند، شکست لانه گزینی جنین، آن هم به خاطر ناهنجاریهای کروموزومی، بسیار آزار دهنده خواهد بود.
ناهنجاریهای کروموزومی در اثر جهش ژنتیکی اسپرم، تخمک یا تخمک بارور شدۀ در حال تقسیم سلولی به وجود میآیند. جالب است بدانید که سن زنان یکی از مهمترین علل رخ دادن ناهنجاریهای کروموزومی است. با این وجود، رویان دارای اختلالات ژنتیکی، به درستی رشد نمیکند یا لانه گزینی آن موفقیت انجام نمیشود.
اختلالات رحمیاختلالات رحمی شامل فیبرومها، پولیپها، چسبندگیهای داخل رحمی، ناهنجاریهای مجرای مولر، آدنومیوز، شکل غیر طبیعی رحم یا رشد و آندومتریوز شدید هستند. این عوامل مرحلۀ لانه گزینی جنین را دشوار یا ناممکن میکنند. اما نازک یا ضخیم بودن نامعمول آندومتر در میان اختلالات رحمی مذکور، آشکارترین تأثیر را بر موفقیت آمیز بودن لانه گزینی رویان دارد.
کیفیت تخمک و اسپرمکیفیت تخمک و اسپرم در فرآیند لقاح مصنوعی و موفقیت آمیز بودن لانه گزینی جنین نقش مهمی بازی میکنند. هرچه کیفیت تخمک و اسپرم بیشتر باشد، احتمال شکست آی وی اف پایینتر خواهد بود. سن و سبک زندگی خانمها و آقایان در تعیین سطح کیفیت تخمک و اسپرم اثر قابل توجهی دارند. به نحوی که افرادی که در سنین بالاتری قرار دارند و عوامل مؤثر در سبک زندگی سالم را نادیده میگیرند، بیشتر با شکست آی وی اف مواجه میشوند.
عدم تعادل هورمونیاگر سطح پروژسترون و استروژن در تعادل کافی نسبت به یکدیگر نباشند، تخمک گذاری و تغییر ضخامت دیوارۀ داخلی رحم دچار مشکل شده یا با تأخیر انجام میشوند. در حالتی که ضخامت دیوارۀ داخلی رحم کمتر از حد معمول باشد، رویان نمیتواند در جای مشخصی به رحم بچسبد. از طرفی دیوارۀ خیلی ضخیم رحم کار لانه گزینی رویان را به شکل دیگری دشوار میکند. به همین دلیل عدم تعادل دو هورمون جنسی استروژن و پروژسترون، به سهولت مانع از موفقیت انتقال جنین به رحم میشود.
عفونت رحمرحم یکی از بافتهای بدن است که باکتریها و سایر عوامل عفونت زا به آسانی در آنجا زنده میمانند. به همین دلیل باید با رعایت بهداشت فردی جسمی و جنسی، از آن مراقبت کرد. اما در صورتی که خانمی عفونت رحم داشته باشد، هنگام بارداری، رحم او قابلیت کافی برای مراقبت از جنین را ندارد. عفونت رحم باعث بروز چالشهایی هنگام لانه گزینی جنین نیز میشود که احتمال موفقیت انتقال جنین را کاهش میدهد.
مشکل لخته شدن خونخانمهایی که از اختلال لختۀ خون مانند ترومبوفیلی و سندرم آنتی فسفولیپید رنج میبرند، بیشتر از سایر خانمها، تحت خطر لخته شدن خون در عروق (آمبولی) قرار میگیرند. در نتیجه مشکل لخته شدن خون، لانه گزینی رویان را دشوار میکند.
سبک زندگی ناسالمنادیده گرفتن عواملی مانند ورزش کردن، رعایت بهداشت فردی و عمومی، مدیتیشن و مدیریت استرس، پیروی از رژیم غذایی سالم و پرهیز از مصرف مواد مخدر و سیگار کشیدن به آسانی سلامت خانمها و آقایان را آسیب میزند.
برای مثال سیگار کشیدن یا حضور مداوم در محیطی که دود سیگار در آن وجود دارد به (DNA) تخمک و اسپرم آسیب وارد میکنند. مصرف نوشیدنیهای الکلی بر مراحل تخمک گذاری و کیفیت تخمک اثر منفی دارند. از طرفی رژیم غذایی نامناسب بر عدم تعادل هورمونی و عواقب آن اثرگذار است. در حالی که استرس زیاد نیز سلامت جسمی و جنسی خانمها را با تأثیر بر سطح هورمونها، تخمک گذاری، ضخیم شدن آندومتر و لقاح را تحت الشعاع قرار میدهد.
اختلالات سیستم ایمنیاگر سیستم ایمنی اختلال داشته باشد، این امکان وجود دارد که رویان در بدن به عنوان سلولی بیگانه و آسیب زننده شناسایی شود. در این حالت سیستم ایمنی با حمله به رویان، مانع از لانه گزینی آن میشود. در نتیجه با سقط جنین، فرآیند ناموفق پایان مییابد.
راهکارهای کاهش احتمال شکست لقاح مصنوعیپزشکان متخصص زنان و زایمان برای اینکه احتمال اختلال در لانه گزینی کاهش پیدا کند، چند راه حل را به کار میگیرند. این راهکارها عبارتند از:
بررسی و تحلیل رویان: با بررسی رویانهای حاصل از لقاح مصنوعی، مواردی را انتخاب میکنند که نقص ژنتیکی و یا ناهنجاریهای کروموزومی نداشته باشند. انتقال رویان در مرحله بلاستوسیت: برای اطمینان خاطر از موفقیت در لانه گزینی، میتوان فرآیند انتقال جنین را هنگامی انجام داد که در مرحلۀ رشد بلاستوسیت قرار دارد. انتقال تأخیری: در این روش، به جای رویان تازه، از رویان فریز شده برای لانه گزینی استفاده میکنند. در این شرایط با کمک داروها، آندومتر شروع به رشد و ضخیم شدن کرده و برای لانه گزینی آماده میشود. جراحی: اگر خانمها اختلالات رحمی مانند فیبروم یا پولیپ داشته باشند، گاهی پزشکان ترجیح میدهند که با رفع اختلالات رحمی، محیط مناسب را برای لانه گزینی فراهم کنند. در این حالت عمل جراحی را انتخاب میکنند.لانه گزینی جنین بعد از لقاح آزمایشگاهی، مرحلهای حیاتی به حساب میآید که خانمها پشت سر میگذارند. با رعایت نکات مهم، همچنان به دلایلی این مرحله با شکست مواجه میشود. برای اینکه احتمال موفقیت انتقال لانه گزینه افزایش یابد، باید علت شکست و اختلال در لانه گزینی بررسی شود.
مشکلات رحمی، ناهنجاریهای کروموزومی، عفونت رحم، مشکل لخته شدن خون، کیفیت ناکافی اسپرم و تخمک و سبک زندگی نامناسب مهمترین علل هستند. عللی که به واسطۀ آنها، لانه گزینی رویان به امری سخت و حتی ناممکن تبدیل خواهد شد.