به گزارش بهداشت نیوز: دیدن تصویر کودکی که مدام دست‌هایش در دهانش است و مشغول جویدن ناخن‌ها است نه تنها خوشایند نیست بلکه برای سلامتی کودک به شدت مضر است. احتمال دارد شما هم جزو همین والدین باشید یا در اطرافتان کودکی را ببینید که مدام در حال جویدن ناخن است.
این موضوع باعث نگرانی شما می‌شود و هر خانواده‌ای که فرزندش دچار این مشکل شده با گرفتاری‌های زیادی برای رفع آن رو به رو است. اکثر خانواده‌ها می‌دانند که این رفتار معمولاً ناشی از یک اضطراب درونی است و البته تا مدت‌های زیادی هم ادامه خواهد داشت. در این‌جور مواقع والدین نباید هیچ واکنش تند یا منفی‌ای نشان دهند بلکه باید با ملایمت و برخورد صحیح کودک را از این معضل نجات دهند. بد نیست بدانید کودکان خود از این رفتار راضی نیستند و هرچه بیشتر منع شوند به شکل عصبی بیشتر به این کار ادامه می‌دهند.
برای رفع این مشکل اول باید علت آن را بدانید و دنبال بهترین راه‌حل باشید تا بتوانید با آرامش با این مشکل کنار بیایید.
علت چیست؟
قبل از هر چیز باید بدانید بر اساس یک سری تحقیقات ثابت شده که تقریباً ۳۸ درصد کودکان ۶ تا ۴ ساله ناخن‌هایشان را می‌جوند. پی اول نگرانی این موضوع که فقط کودک شما دچار این بحران شده را کنار بگذارید. بعد از آن دقت کنید که این نوع عادت‌ها یکی دو روزه برطرف نمی‌شوند و معمولاً تا ۱۰ سالگی به اوج خود می‌رسند.
چرا بچه‌ها ناخن می‌جوند؟
هر برخورد ناخوشایندی با کودک می‌تواند باعث این دلهره‌ها شود
این عادت بین پسر‌ها و دختر‌ها متفاوت است، بیشترین میزان ناخن جویدن در پسران ۱۴ تا ۱۳ ساله است. ناخن جویدن در دختران حدود ۱۱ سالگی به بیشترین حد خود می‌رسد. این را هم بدانید تقریباً ۲۰ درصد نوجوانان کماکان درگیر این مشکل هستند و ۲۰ تا ۱۰ درصد این عده نیز تا بزرگ‌سالی عادت ناخن جویدن را ادامه می‌دهند.
مشکل اصلی این است که در بسیاری موارد شدت جویدن ناخن به حدی است که منجر به خونریزی می‌شود و پوست را مستعد تماس با میکروب‌ها کرده و خطر ابتلا به عفونت را در این ناحیه افزایش می‌دهد. از طرف دیگر خود ناخن منبعی برای تجمع میکروب‌ها است و اگر بچه‌های دارای این مشکل مدام مریض باشند چیز بعیدی نیست.
بیشتر بخوانید:چرا گاهی از فرزند خود متنفر می‌شویم؟
در رابطه با علت این کار روانشناسان معتقدند که ناخن جویدن کودکان و نوجوانان به فشار‌های عصبی و مشکلات روزمره مربوط می‌شود. شاید به نظر برسد بچه‌ها در عوالم بچگی خودشان دلیلی برای نگرانی و اضطراب ندارند اصلاً این‌طور نیست بلکه هر برخورد ناخوشایندی با کودک می‌تواند باعث این دلهره‌ها شود.
گاهی عصبانیت بیش از حد در بچه‌ها باعث بروز چنین رفتاری می‌شود. این عصبانیت علت‌های زیادی می‌تواند داشته باشد که در سنین مختلف متغیر است. برخی عصبانیت‌ها در سنین خردسالی می‌تواند ناشی از، از دست دادن یک اسباب بازی، نرسیدن به هدفی مشخص، نرفتن به پارک یا امثال این‌ها باشد، ولی در نوجوانی دلواپسی و تضاد‌های فکری، بلاتکلیفی به خاطر درگیری با والدین، امتحانات، پاسخ دادن به معلم، تماشای فیلم‌های ترسناک، تقلید از دیگران، هیجان بیش از حد و عکس‌العمل خصومتی در مقابل والدین و دیگران از دیگر علل عصبانیت و سرانجام واکنش‌هایی مثل جویدن ناخن می‌شود. یک علت خیلی ساده‌تر هم برای این رفتار وجود دارد و آن کمرویی و خجالتی بودن بچه‌ها است. کودکانی که اعتماد به نفس پایینی دارند و خجالتی اند معمولاً در جمع دچار اضطراب می‌شوند و اولین واکنش آن‌ها جویدن ناخن است.
از طرف دیگر برخی از پزشکان معتقدند که همیشه نباید دنبال علت خاصی برای عادات گوناگون بچه‌ها بود بلکه گاهی آن‌ها صرفاً رفتار‌های آموخته شده‌ای هستند که پیامد‌های مثبت و خوشایندی برای کودک (یا نوجوان) دارند.
مثل زمانی که کودک شما ناخن را در دهانش می‌برد و شروع به جویدن می‌کند بلافاصله دقت کنید چه محرکی باعث این رفتار شده، شاید از نظر فکری درگیر مشکلی شده یا مسئله‌ای او را آشفته کرده است. در این شرایط می‌توانید خیلی ملایم از او بپرسید آیا می‌داند دستش را به دهان برده است؟ از جمله دلایل رایجی که موجب ناخن جویدن در کودکان و نوجوانان می‌شود، آن است که درصدد کاستن از فشار‌های عصبی و تنش‌های روزانه خود هستند.
چرا بچه‌ها ناخن می‌جوند؟
ناخن جویدن شبیه مکیدن انگشت شست در نوزادی است
جویدن ناخن‌ها یک روش برای تخلیه اضطرابی است که در پشت آن چیزی عمیق‌تر پنهان‌شده، چیزی مثل خشمی فروخورده، عدم اطمینان یا نیاز به آرام کردن خود. این رفتار شبیه مکیدن انگشت شست در نوزادی است، با این تفاوت که به جای آنکه خشمش را بیرون بریزد یا آن را بروز دهد، با جویدن انگشتانش خشمش را در خود نگه می‌دارد.
برخورد مناسب
در نظر داشته باشید رفتار شما تعیین کننده اصلی در کم شدن این نوع عادت‌ها است. در این موارد شما بهتر است منتظر پاسخ کودکتان که چرا ناخنش را می‌جود نباشید و او را به خاطر انجام این عمل سرزنش نکنید. یادتان باشد سرزنش کردن و سرکوب کردن نه تنها درمانی برای این کار نیست بلکه کودک را بیشتر در بازی مبارزه با شما می‌اندازد و به عبارتی بیشتر این رفتار را ادامه می‌دهد. بهترین کار این است که سعی کنید به دنبال علت باشید و توجه کنید که کودکتان در چه مواقعی این عمل را انجام می‌دهد. به احتمال خیلی زیاد کودک با ایجاد موقعیت‌های خاص به ناخن جویدن مشغول می‌شود. مثلاً موقعی که می‌خواهد در مورد مسئله مهمی با شما صحبت کند یا در هنگام تماشای فیلم‌های وحشتناک.
چرا بچه‌ها ناخن می‌جوند؟
رفتار شما تعیین کننده اصلی در کم شدن این نوع عادت‌ها است
شما باید این حالت را که در او استرس ایجاد می‌کند شناسایی کرده و کاری کنید که در موقعیت‌های استرس زا قرار نگیرد. اگر کودک هنگام تماشای برنامه تلویزیونی ناخن می‌جود، شیئی به دست او بدهید تا سرش گرم شود. به مکان‌هایی که این عادت کودک زیاد می‌شود نیز دقت کنید تا علت این اختلال را بفهمید. در ادامه شما نباید به ترک این عادت بی تفاوت باشید بلکه کودک باید از جانب شما تشویق شود و حتی پاداش بگیرد تا این رفتارش تقویت شود. مثلاً برای تشویق هر بار ناخن نجویدن ستاره‌ای به جدول کار‌های خوب او اضافه کنید و به ازای هر ۱۰ ستاره به او هدیه دهید. به دقت جست و جو کنید که چه چیزی باعث شده آرامش و امنیت او به هم بخورد. این تلاش شما برای پیدا کردن مشکل کودکتان و حل آن می‌تواند بهترین راه برای از بین بردن اختلال جویدن ناخن باشد.
راهکار‌های مناسب
شما برای اینکه بتوانید یک عادت بد را از سر فرزندتان بیندازید باید از روش‌های دست علمی استفاده کنید. در مورد جویدن ناخن قدیم‌تر‌ها از تلخ و تند کردن ناخن یا تنبیه‌های بدنی استفاده می‌کردند، اما امروز می‌تواند از روش‌های ملایم‌تری برای این کار بهره برد و به نتیجه خوبی رسید.
-کوتاه کردن ناخن‌ها
ناخن‌های کوتاه شده به سختی قابل جویدن هستند، سعی کنید هر چند روز یک‌بار ناخن‌هایش را بگیرید و سوهان بزنید تا حتی نتواند تکه‌های کوچک ناخن را به دندان بگیرد.
-حواس‌پرتی
زمانی که شروع به جویدن ناخن می‌کند باید بلافاصله حواس او را پرت کنید، از او کار‌هایی بخواهید که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند درست کردن کاردستی یا کشیدن نقاشی روش خوبی برای این کار است.
چرا بچه‌ها ناخن می‌جوند؟
کودک را نترسانید
-دعوا نکنید
کودک باید احساس خوبی نسبت به خود پیدا کند. شرمنده کردن سرزنش، تحقیر، تهدید و تنبیه کودک هیچ اثری درمانی ندارد بلکه عادت را تشدید می‌کند و باعث اختلالات دیگر نیز می‌شود. به جای این کار به او اعتماد به نفس بدهید.
-تلخ نکنید
برای جلوگیری از این کار می‌توانید چسب زخم رنگی تهیه کنید و به روی انگشتانش بزنید. هرگز دنبال روش‌هایی مثل تهدید، تنبیه، پاشیدن فلفل و دارو‌های تلخ، بدمزه، بد رنگ و… به روی انگشتانش نباشید. چون تجربه نشان داده این روش‌ها نه تنها برای ترک ناخن جویدن کودک مؤثر نیست بلکه با ایجاد احساس گناهکاری و اضطراب در فرد سبب می‌شود بیشتر به این عمل بپردازد.
-کودک را نترسانید
اگر کمی دقت کنید ناخن جویدن بیشتر در کودکانی که والدینشان ناآگاهانه و به بهانه‌های مختلف در آن‌ها ایجاد ترس می‌کنند زیاد دیده می‌شود. خیلی از والدین عادت دارند بچه را با موجودات خیالی مثل لولو و غول و جادوگر و.. می‌ترسانند و هر کار بدی بکند می‌گویند “اگر گریه یا اذیت کنی می‌گویم لولو تو را بخورد”، در مورد ناخن جویدن هم به همین شکل او را تهدید می‌کنند که "اگر ناخنت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد می‌کند" ترساندن کودک از دکتر یا آمپول هم جزو شیوه‌های غلطی است که والدین برای ساکت کردن کودک اعمال می‌کنند. همه این‌ها می‌تواند به مرور زمان واکنش‌های عصبی و اضطرابی زیادی در کودک ایجاد کند.
چرا بچه‌ها ناخن می‌جوند؟
از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرده و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کنید
-تصویر به او نشان دهید
بچه‌ها همیشه جذب تصاویر می‌شوند تا کلمات. برای ترک این کار هم شما می‌توانید از روش تصویری استفاده کنید. از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرده و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کنید و هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است بدون اینکه متوجه شود، از او فیلم بگیرید و به او نشان دهید. احتمال دارد با مشاهده فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد. می‌توانید زمانی که شروع به جویدن ناخن کرد یک آیینه مقابل او بگذارید تا تصویر خودش را ببیند و از انجام این عمل منصرف شود. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست‌های زیبا را جست وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست‌ها را با دست‌های خود مقایسه کند.البته بدانید هیچ‌کدام از این روش‌ها با یک‌بار و دو بار و بدون تکرار جوابگو نیست. هر بار ممکن است فرزند شما برخورد تندی با شما بکند یا جیغ بزند و فرار کند و در خلوت به این کار مشغول شود، اما شما کوتاه نیایید و به کار خودتان ادامه دهید.
بیشتر بخوانید:به فرزندمان در مورد پول چه چیز‌هایی بگوییم؟
-کتاب بخوانید
یکی دیگر از روش‌ها مؤثر در ترک عادت‌های بد خواندن کتاب است. همان‌طور که در نوپایی وقتی می‌خواهد کودک را با توالت آشنا کنید انواع و اقسام کتاب‌های آموزش توالت رفتن را برای او می‌خوانید و با تصاویرش به او یاد می‌دهید در مورد عادت‌ها بد هم می‌توانید کتابی تهیه کنید فرزندتان را باشخصیت قصه دوست کنید و بدون کمترین اشاره‌ای به عادتی که خودش دارد شخصیت قصه را تشویق به ترک ناخن جویدن کنید. با این روش هم کودک تحقیر نمی‌شود و هم کم‌کم به رفتار ناپسندش پی می‌برد.
-صحبت کنید
زمانی که کودک در سنی بود که می‌توانست حرف‌های شما را به خوبی درک کند بهترین راه صحبت کردن با او است. در مورد این عادت با او صحبت کنید، اما درباره رفتارش قضاوت نکنید. صحبت با او درباره ناخن جویدن نباید باعث افزایش اضطراب کودک شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد. با آن‌ها در مورد عادات ناخوشایند آدم‌ها گفت‌و‌گو کنید، بگویید عادت ناخوشایند چیست؟ آیا جویدن ناخن هم جز عادت‌های بد است یا نه؟ بعد در جریان گفت‌و‌گو با کودک هم‌فکری کنید و تلاش کنید به طور جمعی به یک نتیجه‌گیری برای رفع این مشکل برسید. به دنبال راهکاری باشید که به تأیید شما و کودکتان برسد. مثلاً گاهی اوقات، کودکانی که در آستانه نوجوانی هستند از اینکه مدام چیزی به آن‌ها گوشزد شود، خوششان نمی‌آید پس در این شرایط باید راه‌حل‌های توافقی دیگری پیدا کنید.
چرا بچه‌ها ناخن می‌جوند؟
عده ای نیز تا بزرگ‌سالی عادت ناخن جویدن را ادامه می‌دهند
-جایگزین سازی
سعی کنید یک فعالیت جذاب با دست یا یک اسباب‌بازی مناسب پیدا کنید که مانع از ناخن جویدن فرزندتان شود. مثلاً بازی رانندگی یا اسباب‌بازی‌های بی خطر و جالب برای اینکه کودک در هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون آن را در دست بگیرد. با این روش‌ها می‌توانید حواس ناخودآگاه او از جویدن ناخن پرت کنید. اگر کودک شما فعال و اهل ورزش است بهترین کار این است که از نرمش و فعالیت‌های بدنی برای آرام کردن هیجانات او استفاده کنید. سعی کنید انرژی‌های کنترل نشده کودک را از طریق فعالیت‌های متنوع تخلیه کنید. با توجه به شرایط کودک و موقعیت خانوادگی، انتخاب‌های متعددی پیش رو دارید. در برخی کودکان فعالیت‌های بدنی مثل ورزش یا بازی‌های پرتحرک جوابگوست و در برخی دیگر فعالیت‌های ذهنی مانند کاردستی یا نواختن موسیقی مفید است.
تأثیر رفتار والدین
بد نیست بدانید احتمال اینکه بروز این عادت‌ها به رفتار خود شما وابسته باشد خیلی زیاد است. متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، رفتار والدین را نیز بررسی می‌کنند. گاهی وقت‌ها عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصصان در این شرایط باید به والدین کمک کنند تا رفتار و واکنش خود را نسبت به کودک سنجیده‌تر کرده و باعث بروز اضطراب در کودک نشوند. کودک با ناخن جویدن به نحوه رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می‌دهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله‌های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.
اگر میزان استرس کودک در حد نرمال باشد و خیلی مشکل نداشته باشد یکی از روش‌های ترک عادت بد روش‌ها خاص ریلکسی شن است. اما اگر به علت بالا بودن استرس کودک، این روش درمانی نیز جواب ندهد، پزشک دارو‌هایی را تجویز می‌کند تا اضطراب کودک کمتر شود.در نظر بگیرید والدین نباید به ناخن خوردن کودکان واکنش نشان دهند چرا که در برخی موارد کودکان این کار را برای جلب توجه دیگران انجام می‌دهند و با واکنش‌های شما بیشتر به این کار راغب می‌شوند.
فرادید