تندبادهایی که هویت جوانانمان را طوفانی می کند

به گزارش بهداشت نیوز، "شما فهم دوره جدید را نباید دست کم بگیرید چون در اصلاح رفتارهایتان اثرگذار خواهد بود. اگر ما این فهم را نداشته باشیم دست به کارهای غلط و ظاهرگرا خواهیم زد  و همان سیاست های غلط پیگیری خواهد شد. پس این موضوع را نباید فراموش کنیم،  این به معنای تایید کم کاری نهادها و دستگاه های مسئول نیست اما از آن سو هم متوجه باشیم که آنچه ما امروز در فضایش قرار گرفته ایم یک پدیده کاملا جهانی است و جامعه ما در یک رنسانس اجتماعی قرار گفته است. جامعه ما حتی با 15 سال پیش هم قابل مقایسه نیست و ابزارهای استنباطی جدید ما را در یک انفجار هویتی قرار داده است. البته نباید صرفا به گوشه های تاریک و منفی این رخدادها خیره شویم چون به نظر می رسد همه این تحولات در درازمدت و با هضم شدن در هاضمه فکری و هویتی ما به نفع مان تمام خواهد شد و دستاوردهای مثبتی در پی خواهد داشت. ما البته هزینه هایی در این زمینه خواهیم داد و جامعه سنتی ما در حال یک پوست اندازی هویتی است. ما نه به جامعه گذشته عقب گرد خواهیم داشت و نه کاملا در هاضمه وضعیت جدید هضم خواهیم شد سختی هایی را در این راه متقبل خواهیم شد اما در نهایت از دل این سرگردانی ها ان شاء الله بیرون خواهیم آمد و با یک زمان شناسی صحیح  هم آن باورهای راستین و بنیادین در هویت دینی را خواهیم داشت و هم در زمانه خود با اقتضائات جدید زندگی خواهیم کرد. "

آنچه در ادامه می آید بخش سوم و پایانی گفت وگوی ما با حجت الاسلام جواد گلی،‌ استاد حوزه و دانشگاه درباره هویت دینی و چالش ها و چشم اندازهای آن در میان جوانان است.

یکی از پرسش های مطرح درباره هویت دینی جوانان این است که اساسا ما بحث را به ویژه وقتی می خواهیم طرح چالش کنیم چگونه مطرح کنیم. یک سری الگوهای پیش فرض و کلیشه هایی دراین باره وجود دارد که ما مثلا برویم سراغ نهادهای فرهنگی و تبلیغی و مبلغان و رسانه ها و یقه آن ها را بگیریم و صورت مسأله را درباره کارکرد چند دستگاه تقلیل دهیم. به نظر می رسد این شیوه از بررسی چالش، خود به یک چالش جدید تبدیل شده است. دیدگاه تان در این باره چیست؟

ببینید تا مدل رفتاری ما مبتنی بر حفظ ظاهر و ظاهرگرایی باشد این نوع اتفاقات هم طبیعتا روی خواهد داد. ما زمانی که فقط به ظواهر مذهبی و حفظ این ظواهر بدون توجه به زیرساخت ها و بسترهای هویت دینی می اندیشیم این تفکر غلط در جامعه در حال گذار ما از سنت به مدرنیته تداوم خواهد داشت که برویم و حفظ ظاهر کنیم. این حفظ ظاهر در بررسی آن چالش ها هم خود را نشان خواهد داد در حوزه تحقق عملی هویت دینی هم همین طور در حالی که ما باید به دنبال تربیت جوان هایی با الگوهای هویت اسلامی باشیم نه حفظ ظواهر. گاهی شما جوانهایی می بینید که رفتارهای احساسی مذهبی هم دارند اما همان جوان نسبت به مبانی ارزش های هویتی بی اعتنا هستند.  ما از این اتفاقات زیاد دیده ایم که مثلا جوانی اتفاقا در یک خانواده مذهبی  رشد می کند،  به هیات هم می رود،  نماز هم می خواند اما همین جوان وقتی از نوجوانی وارد دوره جوانی می شود به ناگهان متحول می شود و همه چیز را کنار می گذارد. خب چرا؟ ممکن است ما نشانی اشتباه بدهیم و بگوییم که دوستان او یا دانشگاه این کار را می کنند در صورتی که حقیقتا هویت مسلمانی در او شکل نگرفته است و او صرفا در یک فضای رقیق احساسی پیش رفته اما به محض این که آن فضا عقب نشسته آن خود واقعی جلو آمده است.

نکته دوم این که ما اساسا نباید به نگرانی ها در این باره دامن بزنیم و مدام دنبال مقصرتراشی باشیم.  واقعیت آن است که جامعه ما در دوره انفجار اطلاعات و حضور ماهواره ها و شبکه های اجتماعی قرار دارد. ما در حال عبور از دوره سنتی به دوره مدرن و تجربه دوره گذار هستیم و این تب و تاب ها طبیعی است. خب این دوره بسیار متفاوت از دوره های پیشین است. نمی خواهم این دوره را با 500 سال پیش مقایسه کنم حتی با یک قرن پیش هم نمی خواهم مقایسه کنم. شما این دوره را حتی با 50 سال پیش هم نمی توانید مقایسه کنید. 50 سال پیش یک جوان در گوشه ای از این کشور کاملا از روحانی مسجد یا پدر خود تبعیت داشت و یک صحبتی در این باره می توانست هویتی را برای او رقم بزنند و او با یک هویت مسلمانی وارد زندگی اجتماعی خود و تعاملات در این باره شود  اما امروز چه؟ دسترسی آسان و مداوم و هر روزه به ارتباط های اجتماعی در فضای مجازی عملا اجازه شکل گیری هویت را از آدم ها می گیرد بلکه زمینه شکل گیری بحران هویت را فراهم می کند. بنابراین آدم ها به ویژه جوان ها دایم در معرض جولان تندبادهای هویتی هستند. این اتفاق البته در دنیا روی می دهد و بادها به سمت هویت نیافتگی می وزند بنابراین در چنین بستری رسیدن به هویت مسلمانی کار دشواری است چون اساسا دنیای جدید روی به سمت انسان سرگردان آورده است،  انسانی که نمی داند از کجا آمده است؟ کجاست؟ و به کجا خواهد رفت؟ شما ببینید در همین غرب چه میزان از جوان ها دنبال تخدیر و آرام سازی ذهن خود هستند،  دنبال الکل و مواد مخدر که در خلسه و خمار نفهمیدن فرو بروند. بسیاری از جوان های غرب با همین روش زندگی می کنند و زحمت اندیشیدن را به خود نمی دهند. می بینید که زندگی با مشروب و موسیقی های تند و بالا پریدن ها و التهاب هایی از این دست طی می شود.

از یاد نبریم که جوان های کشور ما هم متأثر از همین تغییرات شگرف زندگی در دوره جدید هستند و حالا آن ها حوصله شنیدن نصایح ما را ندارند،  دوست دارند خود را در یک خلوت و انزوایی قرار دهند یا با تفریحات بی هدف سرگرم شوند تا فکر کردن به هویت خود را به تعویق بیندازند.

خب درست است که شما می گویید این اتفاقات از اقتضائات عصر جدید است اما ما در این باره چه کار باید بکنیم؟

شما فهم دوره جدید را نباید دست کم بگیرید چون در اصلاح رفتارهایتان اثرگذار خواهد بود. اگر ما این فهم را نداشته باشیم دست به کارهای غلط و ظاهرگرا خواهیم زد  و همان سیاست های غلط پیگیری خواهد شد. پس این موضوع را نباید فراموش کنیم،  این به معنای تایید کم کاری نهادها و دستگاه های مسئول نیست اما از آن سو هم متوجه باشیم که آنچه ما امروز در فضایش قرار گرفته ایم یک پدیده کاملا جهانی است و جامعه ما در یک رنسانس اجتماعی قرار گفته است. جامعه ما حتی با 15 سال پیش هم قابل مقایسه نیست و ابزارهای استنباطی جدید ما را در یک انفجار هویتی قرار داده است. البته نباید صرفا به گوشه های تاریک و منفی این رخدادها خیره شویم چون به نظر می رسد همه این تحولات در درازمدت و با هضم شدن در هاضمه فکری و هویتی ما به نفع مان تمام خواهد شد و دستاوردهای مثبتی در پی خواهد داشت. ما البته هزینه هایی در این زمینه خواهیم داد و جامعه سنتی ما در حال یک پوست اندازی هویتی است. ما نه به جامعه گذشته عقب گرد خواهیم داشت و نه کاملا در هاضمه وضعیت جدید هضم خواهیم شد سختی هایی را در این راه متقبل خواهیم شد اما در نهایت از دل این سرگردانی ها ان شاء الله بیرون خواهیم آمد و با یک زمان شناسی صحیح  هم آن باورهای راستین و بنیادین در هویت دینی را خواهیم داشت و هم در زمانه خود با اقتضائات جدید زندگی خواهیم کرد.

منبع: شبستان