همه آنچه که باید در مورد جراحی های لاغری بدانید

بهداشت نیوز: زندگی ماشینی و تغییر سبک زندگی سبب شده بسیاری افراد در نتیجه کم تحرکی و تغذیه غلط با معضلی به نام چاقی دست و پنجه نرم کنند و از آنجا که چاقی به تنهایی زمینه ساز بروز بسیاری بیماری های غیرواگیر از جمله دیابت و بیماری های قلبی عروقی است، در سال های اخیر، انواع درمان های چاقی به ویژه درمان های جراحی با اقبال زیادی روبه رو شده است. اما این تمام ماجرا نیست و جراحی های لاغری پایانی برای بسته شدن پرونده چاقی و اضافه وزن نیست. در گفت و گوی خبرنگار پایگاه خبری پلیس با متخصص جراحی لاغری و کارشناس تغذیه به جراحی های لاغری و مراقبت های بعد از این جراحی ها پرداخته شده است.

*سید مهدی جلالی؛ فلوشیپ جراحی درون بین و متخصص جراحی عمومی

-آقای دکتر جلالی بفرمایید که آیا تعریف مشخصی برای چاقی وجود دارد و چاقی به چه شرایطی اطلاق می شود؟

معیاری برای سنجش چربی بدن بر اساس قد و وزن وجود دارد که تحت عنوان B.M.I یا شاخص توده بدنی شناخته می شود. شاخص توده بدنی تعیین کننده چاقی و اضافه وزن یا تناسب اندام افراد است. به عبارت دیگر، شاخص توده بدنی فرمولی است که با قرار دادن قد و وزن فرد در این فرمول می توان نتیجه گرفت که آیا شخص تناسب اندام دارد یا این که اضافه وزن دارد.

- شاخص توده بدنی به طور طبیعی در افراد چقدر باید باشد؟

شاخص توده بدنی بین 18 تا 25 نشان دهنده تناسب اندام در افراد است و چنانچه عدد این شاخص 40 یا بیشتر باشد نمایانگر چاقی و اضافه وزن است.

-آیا عمل جراحی تنها راه درمان چاقی است؟

خیر. نکته ای را که من می خواهم تاکید کنم این است که اتفاقا عمل جراحی تنها راه درمان چاقی نیست و به عنوان آخرین راه درمان مطرح است. بنابراین افرادی که با مشکل چاقی مواجه هستند به گزینه های دیگر هم فکر کنند و بدانند که جراحی به معنای حذف رژیم غذایی و فعالیت بدنی نیست. این تفکر که من عمل می کنم که هرچی دوست داشتم بخورم ، تفکر غلطی است توصیه می کنیم با این ذهنیت به سمت عمل های لاغری گرایش پیدا نکنند. همچنین به یاد داشته باشیم کسی که تحرک و فعالیت بدنی نداشته باشد در معرض چاقی قرار دارد و این واقعیت بعد از عمل های جراحی لاغری نیز همچنان صادق است.

- مشخصا چه افرادی کاندید جراحی های لاغری می شوند؟

با توجه به این که چاقی به تنهایی عامل زمینه ساز بیماری های متعددی برای فرد است و فشار خون، مشکلات قلبی ریوی، دیابت، کبد چرب و ... از جمله عوارض اضافه وزن و چاقی در افراد محسوب می شود بنابراین فردی که در نتیجه چاقی و اضافه وزن با این مشکلات زمینه ای دست و پنجه نرم می کند کاندید جراحی اسلیو و کوچک کردن معده قرار می گیرد.

-چه شرایطی برای انجام این جراحی ها لازم است؟

یکی از اصول مهم انجام جراحی های موفق، برنامه ریزی و فراهم کردن مقدمات و امکانات لازم برای جراحی است. به ویژه در مورد جراحی افراد پرخطر که علاوه بر چاقی، بیماری زمینه ای دارند برای کم کردن ریسک جراحی، تحرک بدنی قبل از عمل و نظر مشورتی سایر همکاران پزشک از جمله مشاور تغذیه ضروری است.البته ناگفته نماند که وجود تیم پزشکی حاذق، کارکنان آموزش دیده، امکانات و تجهیزات به روز و همکاری خود بیمار در موفقیت عمل بسیار مهم است.همچنان که اینجا در بیمارستان فوق تخصصی ولی عصر (عج) فراجا به لطف خدا و برخورداری از امکانات و نیروی متخصص در 9 سال گذشته چند هزار جراحی لاغری انجام شده است.

- جراحی های لاغری مرسوم کدامند و چه تفاوت هایی باهم دارند؟

یکی از عمل های جراحی لاغری رایج، عمل اسلیو یا کوچک کردن معده است. ببینید هدف از این عمل، کوچک کردن حجم معده برای خوردن حجم کمتر غذا توسط بیمار است. به عبارت دیگر با کوچک کردن حجم معده فرد با خوردن حجم کم تری غذا نسبت به قبل زودتر احساس سیری می کند یعنی اشتهای فرد کم تر می شود و بنابراین کالری کم تری دریافت می کند.

یکی دیگر از عمل های رایج لاغری، عمل "بای پس معده" است که در آن علاوه بر کوچک کردن معده، انتهای معده به اواسط روده باریک وصل می شود. از آنجا که مقدار زیادی قند و چربی مواد غذایی در قسمت ابتدایی روده باریک جذب می شود با اتصال انتهای معده به اواسط روده باریک، غذا از قسمت اول روده عبور نمی کند بنابراین جذب قند و چربی از غذا حذف می شود. ما در عمل بای پس دوهدف را دنبال می کنیم اول، کم کردن اشتهای فرد با کوچک کردن معده و دوم جذب کم تر قند و چربی با وصل کردن انتهای معده به اواسط روده باریک.

-آیا عمل پیکر تراشی و آبدومینوپلاستی هم برای درمان های چاقی و اضافه وزن کاربرد دارند؟ چه افرادی کاندید این نوع اعمال جراحی قرار می گیرند؟

خیر، واقعیت این است که عمل هایی مثل پیکر تراشی، یا آبدومینوپلاسی عمل کاهش وزن محسوب نمی شوند . در این نوع عمل های جراحی، کاهش وزن چندان مورد نظر نیست و لاغری موضعی اندام هایی مثل شکم و پهلو با استخراج چربی های اضافه از این نواحی مطرح است. بنابراین افرادی که شاخص توده بدنی آنها بیش تر از 30 نیست یعنی وزن کم و بیش متناسبی دارند اما به دلیل تجمع چربی یا پوست در اندام هایی مثل شکم یا پهلو و ... چاقی موضعی دارند کاندید این اعمال جراحی قرار می گیرند.

به طور کلی انتخاب هریک از روش های جراحی لاغری وابسته به عدد شاخص توده بدنی فرد است. با معیار قرار دادن شاخص توده بدنی، میزان ریسک عمل هایی مثل لیپوساکشن، آبدومینوپلاسی و یا عمل های معده کم تر می شود. به عنوان مثال اگر عدد شاخص توده بدنی بالاتر از 30 یا 35 باشد عمل های لیپوساکشن و آبدومینوپلاسی توصیه نمی شود و عمل های اسلیو و بای پس معده گزینه های مناسب تری هستند. اما چنانچه حداکثر عدد شاخص توده بدنی فرد 30 باشد و فرد وزن بالایی نداشته باشد عمل های لیپوساکشن و آبدومینوپلاسی انتخاب‌های خوبی هستند.

-بعد از عمل های جراحی لاغری، افراد برای رسیدن به نتیجه دلخواه چه مراقبت هایی باید داشته باشند؟

یکی از توصیه های مهم بعد از عمل های کاهش وزن، فعالیت بدنی است، بعد از عمل های جراحی اگر فرد فعالیت بدنی مناسب نداشته باشد رفته رفته عضلات بدنش تحلیل رفته و بدنش ضعیف می شود. عضلات یک منبع مهم مصرف انرژی هستند و اگر عضلات تحلیل بروند قادر به مصرف انرژی و کالری که دریافت می کنیم نیستند بنابراین کالری های اضافه مجددا به صورت چربی در بدن ذخیره می شوند. اما چنانچه حجم عضلانی مناسب داشته باشیم و در عین حال، عضلات را به کار بگیریم، عضلات کالری های اضافه را می سوزانند و به اصطلاح از بین می برند بنابراین کسی که انجام عمل های جراحی لاغری دارد باید به اهمیت رژیم غذایی و ورزش قبل و بعد از عمل واقف باشد.

*جراحی های لاغری از نگاه کارشناس تغذیه

کلثوم عرب خزائلی؛ کارشناس تغذیه بیمارستان خاتم الانبیا (ص)فراجا

-علت روند فزاینده گرایش افراد به جراحی های لاغری چیست؟ آیا این نوع درمان ها برای همه افراد سنگین وزن مناسب هستند؟

جراحی های لاغری به علت های مختلفی مثل تبلیغات فریبنده فضای مجازی، عجول شدن و بی اراده بودن برای کاهش وزن بسیار رایج شده است. طبق منابع علمی ، جراحی های لاغری را نمی توان به همه توصیه کرد.

داشتن بعضی شرایط در بیمار، مانند داشتن BMI بالای 40 و یا داشتن BMI بین 40-35 به همراه یک بیماری مزمن مثل دیابت و بیماری قلب ممکن است پزشک را به عنوان نقطه آخر در خط درمانی به این عمل سوق دهد.

-غیر از عمل جراحی چه روش های دیگری برای کاهش وزن وجود دارد و این روش ها چقدر نتیجه بخش هستند؟

برای کاهش وزن، توصیه می شود قبل از انتخاب گزینه عمل جراحی ، سایر مسیرها امتحان شود . برای مثال : مشاوره با یک کارشناس تغذیه حاذق و افزایش سطح فعالیت بدنی و اصلاح عادات نادرست غذایی و در مجموع داشتن یک سبک زندگی سالم. همچنین می توان از مشاوره روانشناسی نیز برای تقویت اراده و ایجاد انگیزه برای تغییر سبک زندگی استفاده کرد.

متاسفانه بسیاری از افراد چاق به جای انتخاب مسیر درست، سراغ رژیم های خودسرانه، دمنوش ها، قرص ها و انواع مکمل های لاغری می روند . در رژیم های غیر اصولی ، در روزها و هفته های اول رژیم ، به دلایل مختلف مثل از دست دادن آب بدن، کاهش وزن خوبی رخ می دهد ولی در ادامه با آسیب های جبران ناپذیر بر پیکره بدن فرد و متابولیسم بدن، فرد نه تنها ثبات وزنی را در این دوره از رژیم لاغری تجربه نمی کند بلکه کاهش وزن در دوره های بعد نیز بسیار دشوار می شود .

-در چه صورت گزینه جراحی برای کاهش وزن به فرد توصیه می شود؟

پیش از هرگونه اقدام به جراحی لاغری توصیه می شود بیمار از برنامه های کاهش وزن شامل فعالیت فیزیکی و تغییر شیوه زندگی استفاده کند و در صورت عدم موفقیت در کاهش یک سوم از وزن و یا کاهش یک دوم از بافت چربی و یا عدم موفقیت در حفظ وزن کاهش یافته، گزینه جراحی به بیمار پیشنهاد می شود.

-چه عوارض احتمالی از دیدگاه تغذیه ای در خصوص جراحی های لاغری وجود دارد؟

با توجه به این که ماهیت عمل های لاغری ، برداشته شدن قسمتی از دستگاه گوارش و یا کم شدن دسترسی به قسمتی از دستگاه گوارش می باشد در نتیجه ، غذا فرصت زیادی برای هضم و جذب نداشته و مواد مغذی به خوبی وارد بدن نمی شوند و از طرفی هم با کاهش اشتها و ظرفیت معده ؛ کالری دریافتی در افراد کاهش چشمگیری پیدا می کند و این به معنای دریافت کمتر انواع ویتامین ها و مواد معدنی می باشد که در صورت نداشتن تمهیدات لازم بروز سوء تغذیه دور از انتظار نیست.

یکی از مشکلات شایع پس از عمل جراحی های لاغری، ریزش مو می باشد که ممکن است بر اثر استرس جراحی و کاهش وزن قابل توجه و به دنبال تغییرات هورمونی و محدودیت ناگهانی کالری دریافتی در اوایل عمل جراحی ایجاد شود. البته در صورت عدم جبران کمبودهای شدید تغذیه ای مثل دریافت ناکافی پروتئین ، ویتامین های گروه ب ، روی ، آهن و در نهایت بروز سوء تغذیه، روند ریزش مو می تواند ادامه دار باشد.

البته از آنجا که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است ؛ اگر فردی که عمل جراحی لاغری را انجام داده است ، رژیم غذایی اصولی و مکمل های کافی را بعد از جراحی دریافت نماید ، احتمال ریزش مو بسیار کمتر خواهد بود و در صورت بروز این مشکل نیز ، سریع برطرف خواهد شد.

-در این صورت چه توصیه های تغذیه ای برای افرادی که اعمال جراحی کاهش وزن انجام داده اند، دارید؟

شروع رژیم بعد از عمل های لاغری ، مراحلی دارد که اصولا پزشک بیمار را برای انجام آن، راهنمایی می کند. ابتدا مایعات صاف شده، بعد مایعات کامل، سپس پوره ها، در ادامه غذاهای نرم و تقریبا از هفته هشتم بعد از عمل جراحی ؛ غذاهای جامد در مرحله آخر (با حجم کم ، تعداد دفعات زیاد ) به رژیم بیمار اضافه می شود.

واقعیت این است که بعد از انجام عمل های لاغری ؛ بیمار به علت ناشتایی قبل عمل و بعد عمل و الزام رعایت رژیم مایعات تا چند وقت بعد عمل ، کاهش وزن نسبتا خوبی را تجربه می نماید ولی لازم است بدانیم ، این کاهش وزن به علت محدودیت شدید کالری اتفاق افتاده و تا ابد ادامه دار نیست و باید بعد از عمل لاغری و ثبات وضعیت بیمار ، حتما برای دریافت رژیم غذایی مناسب به مشاور تغذیه ارجاع داده شود. ثبات وزنی و یا به طور کلی کمبود های تغذیه ای بعد از عمل جراحی لاغری را می توان زیر نظر مشاور تغذیه ، با رعایت رژیم درست ، تا حد زیادی جبران کرد ، اما به هیچ عنوان بدون مصرف مکمل ها ، اصلاح کامل کمبود مواد غذایی فقط با رژیم ، امکان پذیر نمی باشد.

-آیا انجام عمل های جراحی لاغری به معنی پایان چاقی و افزایش وزن است؟

این تصور که انجام عمل جراحی لاغری ، پایان هر رژیم غذایی کاهش وزن هست ، یک تصور بی پایه و اساس است. فرد انجام دهنده جراحی باید بداند که بعد از عمل جراحی، برای کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده آل باید رژیم لاغری را ادامه دهد و برای جلوگیری از افتادگی و شلی پوست ، ورزش را نیز شروع نماید . شاهد این سخن ، افراد زیادی هستند که چند سال بعد از انجام جراحی با افزایش تدریجی دریافت غذا و عدم رعایت رژیم اصولی و نداشتن تحرک و فعالیت بدنی، مجددا به وزن قبل عمل و یا حتی بیشتر از آن برگشته اند.

-به عنوان یک کارشناس تغذیه بفرمایید که توصیه شما به افرادی که از چاقی و تبعات آن رنج می برند چیست برای کاهش وزن اصولی از کجا باید شروع کنند؟

توصیه می شود برای کاهش وزن اصولی زود اقدام کنند و منتظر افزایش وزن زیاد و سپس مراجعه کردن نباشند، از گرفتن رژیم های خودسرانه و از مصرف مکمل های رنگارنگ که امروزه نقل و نبات محفل فعالان فضای مجازی شده است ، پرهیز کنند.

خلاصه این که کاهش وزن مثل یک مسافرت است ، عجله نکنید ، به آرامی پیش بروید و از مسیر کاهش وزن لذت ببرید تا با یاری خدا و تقویت اراده به درمان های تهاجمی لاغری نیازی پیدا نکنید.#

گفت وگو از سعیده نقدی، خبرنگار معاونت بهداد - پایگاه خبری پلیس