آمبولی ریه چیست و چه علائمی دارد؟

به گزارش بهداشت نیوز، آمبولی ریه پدیده‌ای است که احتمالا تا به الان اسم آن را شنیده اید. اما آمبولی ریه واقعا چیست؟ آمبولی ریه به انگلیسی Pulmonary embolism در واقع به وجود لخته خون یا حتی چربی در سرخرگ‌های ریه و بافت شش گفته می‌شود. این لخته‌ها عموماً از قسمت دیگری از بدن، (معمولاً ساق پا یا دست) از طریق جریان خون به راه می‌افتند و در عروق خونی ریه جای می‌گیرد. البته لخته‌های خونی، شایع‌ترین نوع آمبولی ریه هستند. هرچیزی که وارد جریان خون شده و در عروق ریوی کوچک‌تر جا خوش کند، مثل چربی مغز استخوان شکسته، بخشی از تومور یا بافت‌ها، یا حباب هوا می‌تواند آمبولی ریه باشد. 

گاهی درنتیجه ایجاد لخته در سیاهرگ‌های عمقی یا در اثر شکستگی استخوان یا شرایطی مشابه، یک لخته خون یا چربی یا بافت یا حتی هوا وارد رگ‌ می شود. این لخته به سمت قلب و سپس به سمت ریه حرکت می کند و در سرخرگ‌های ریه جا خوش می‌کند. در اثر این اتفاق جریان خون ورودی به ریه مسدود می‌شود، میزان اکسیژن ریه‌ها پایین می‌آید و فشار خون در شریان‌های وریدی بالا می‌رود. اگر لخته‌ای در مجاری و رگ‌ها ایجاد شود و همان‌جا بماند، به آن ترومبوز thrombus می‌گویند. اما اگر لخته از دیواره رگ جدا شده و به سمت سایر اندام بدن حرکت کند، به آن آمبولوس embolus یا آمبولی گفته می‌شود.

نوع نادری از این آمبولی به نام آمبولی ریه در بارداری وجود دارد. در این نوع آمبولی معمولاً در طول زایمان یا بلافاصله پس از تولد نوزاد روی می‌دهد. به این صورت که قسمتی از مایع آمنیوتیک اطراف جنین وارد جریان خون مادر شده و به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند.

در درمان آمبولی ریه، سرعت حرف اول را می‌زند. چراکه هرگونه تعلل در درمان، باعث آسیب به قلب یا ریه شده و حتی موجب مرگ ‌شود. با شناخت علائم آمبولی ریه و مراجعه زودهنگام به متخصص ریه می‌توان از عوارض جدی این بیمار جلوگیری کرد. 

علل آمبولی ریوی کدام است؟

آمبولی ریه در اثر عوامل مختلفی می‌تواند به وجود بیاید. برخی از شایع‌ترین علل آمبولی عبارت‌اند از:

    زمانی‌که خون در قسمت خاصی از بدن (معمولاً ساق پا یا دست) جمع می‌‌شود. علت تجمع خون هم می‌تواند عدم تحرک طولانی‌مدت، مثلا پس از عمل جراحی یا در دوره استراحت مطلق باشد.
    آسیب‌دیدگی رگ‌ها، در اثر شکستگی یا عمل جراحی (به‌خصوص در نواحی لگن، مفصل ران، زانو یا ساق پا) هم موجب ایجاد آمبولی می‌شوند.
    بیماری‌های دیگری مثل بیماری‌های قلبی-عروقی (از جمله نارسایی احتقانی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و حمله قلبی) یا سکته هم ممکن است از عوامل زمینه‌ساز آمبولی ریه باشند.
    افزایش یا در مواردی کاهش فاکتورهای انعقادی خون هم از علل بروز آمبولی به شمار می‌روند. در این میان برخی سرطان‌ها هم باعث افزایش فاکتور انعقاد خون می‌گردند. در زنانی که قرص ضدبارداری مصرف کرده یا تحت درمان جایگزینی هورمونی هستند، هم افزایش فاکتورهای انعقاد خونی مشاهده می‌شود. البته فاکتورهای انعقادی کم یا غیرطبیعی ممکن است ارثی هم باشند.

همان‌طور که گفته شد آمبولی ریه زمانی روی می‌دهد که توده‌ای از مواد که اغلب لخته خونی هستند، به شریان ریه‌ها می‌چسبد. این لخته‌های خونی بیشتر از وریدهای عمقی پا می‌آیند که به آن ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) گفته می‌شود. معمولاً در افراد مبتلا به این عارضه، لخته‌های خونی زیادی وجود دارد. در اثر آمبولی ریه و انسداد سرخرگ‌های ریه، بخش‌هایی از ریه خون‌رسانی و تغذیه نمی‌شوند. این انسداد و عدم خون‌رسانی به انفارکتوس ریوی منجر می‌شود. در این حالت ریه‌ها به ‌سختی می‌توانند اکسیژن مورد نیاز سایر اندام بدن را تامین کنند.

هرچند لخته خون شایع‌ترین دلیل آمبولی ریه است اما چیزهای دیگری به ‌غیر از لخته‌های خونی هم می‌توانند باعث انسداد عروق خونی شوند که عبارتند از:

    چربی مغز استخوان‌های بلندی که شکسته‌اند.
    بخشی از تومورها
    حباب‌های هوا. 

علائم آمبولی ریه را بشناسید!

نشانه‌ها و علائم آمبولی ریه بسته به شدت انسداد سرخرگ‌های ریه متفاوت است. بیشتر افراد مبتلا به آمبولی ریه، نشانه‌ها و علائم مرسوم این بیماری را نشان می‌دهند، اما برخی بیماران هم بدون علامت هستند. تنگی نفس و درد قفسه سینه که در صورت فشار آوردن به خود تشدید ‌شود، از نخستین علائم آمبولی ریه هستند. گاهی حین انجام فعالیت یا در حالتی که کاری انجام نمی‌دهید، ناگهان نفس‌تان می‌گیرد. سرفه همراه با خلط خونی هم دیگر از نشانه‌های این بیماری به شمار می‌رود. توصیه می‌شود در صورت مشاهده این علائم بلافاصله به متخصص ریه مراجعه کنید.

در کنار موارد ذکر شده باقی علائم بیماری عبارتند از:

    تنگی نفس ناگهانی
    درد شدید بی‌دلیل در قفسه سینه، بازو، شانه، گردن یا فک. این درد شبیه نشانه‌های حمله قلبی است.
    سرفه همراه با خلط خونی یا سرفه خشک
    رنگ‌پریدگی، کبودی یا التهاب
    ضربان قلب سریع و نبض تند
    تعریق بیش از حد
    حس اضطراب، سرگیجه، ضعف و بی‌حالی یا غش کردن
    خس‌خس سینه. 

منبع: دکتر تو