چرا زمان روزه سى روز است؟

قال الله تبارک و تعالى : شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن هدى للناس و بینات من الهدى و الفرقان فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کان مریضا او على سفر فعدة من ایام اخر یرید الله بکم الیسر و لایرید بکم العسر و لتکلموا العدة و لتکبروا الله على ما هداکم و لعلکم تشکرون. (1)

 نکات مهم آیه روزه 

نکاتى در این آیه شریف وجود دارد که جالب و در خور دقت و اهمیت است به بعضى از آنها در تفاسیر، از جمله تفسیر نمونه اشاره شده است.(2)

چرا آن ایام ، معدود است و چرا ظرف زمان روزه ، ماه مبارک رمضان قرار داده شده است ؟

پاسخ : چون ، قرآن ، سرچشمه هدایت بشر از گمراهى و ضلالت است و آیات روشن آن باعث سعادت بشر و جداکننده حق و باطل است ، در این ماه نازل شده است در روایت اسلامى نقل شده که همه کتابهاى آسمانى که براى هدایت بشر نازل شده در ماه رمضان آمده است . هم تورات حضرت موسى ، هم انجیل حضرت عیسى ، هم زبور حضرت داوود و هم صحف حضرت ابراهیم - على نبینا و آله و علیهم السلام .

ابوبصیر از امام صادق علیه السلام اینگونه نقل مى کند:

عن ابى عبدالله علیه السلام قال نزلت التوراة فى ست مضین من شهر رمضان و نزل الانجیل فى اثنتى عشرة مضت من شهر رمضان و نزل الزبور فى ثمانى عشرة مضت من شهر رمضان و نزل الفرقان فى لیلة القدر. (3)

تورات در ششم ماه رمضان و انجیل در دوازدهم و زبور در هجدهم و قرآن در شب قدر نازل شده است (بنابراین روایتى از تفسیر عیاشى ) صاحب ابراهیم در شب اول ماه و قرآن در بیست و چهارم ماه نازل شده است. (4)

علت این که ماه رمضان ، براى روزه گرفتن تعیین شده ، شرافت و فضیلت و برترى این ماه بر سایر ماههاى سال است.مرحوم مجلسى در بحارالانوار، باب فضیلت ماه رمضان و وجوب روزه ، روایات جالب و حیرت انگیزى نقل فرموده است (5) که فقط با در نظر گرفتن لطف و کرم خداوند متعال نسبت به بندگان ، مى شود آن را پذیرفت و از باب تبرک چند نمونه از آن را نقل مى کنیم :

عن جابر بن یزید جعفى عن ابى جعفر علیه السلام قال قال رسول الله صلى الله علیه و آله لجابر بن عبد الله یا جابر هذا شهر رمضان من صام نهاره و قام وردا من لیله و عف بطنه و فرجه و کف لسانه خرج من ذنوبه کخروجه من الشهر فقال جابر یا رسول الله ما احسن هذا الحدیث فقال رسول الله صلى الله علیه و آله یا جابر و ما اشد هذه الشروط (6).

امام باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله علیه و آله به جابر بن عبدالله انصارى فرمود: اى جابر! این ماه رمضان ، است هر کس روز آن را روزه بدارد و پاسى از شب آن را عبادت کند و شکم و فرج خود را حفظ کند و زبانش را نگاه دارد از گناهانش خارج مى شود، همان گونه که از ماه بیرون مى رود پس جابر عرض کرد: یا رسول الله ! چه حدیث خوبى ! حضرت فرمود: بله جابر! اما چه شرایط سختى دارد!

چرا زمان روزه سى روز است؟ 

در روایتى چنین آمده است :

معاویة بن عمار عن الحسن بن عبدالله عن آبائه عن جده الحسن بن على بن ابى طالب علیه السلام انه قال جاء نفر من الیهود الى رسول الله صلى الله علیه و آله فساءله اعملهم عن مسائل فکان فیما ساءله انه قال له لاى شى ء فرض الله الصوم على امتک بالنهار ثلاثین یوما و فرض الله على الامم السالفه اکثر من ذلک فقال النبى صلى الله علیه و آله ان آدم لما اکل من الشجرة بقى فى بطنه ثلاثین یوما ففرض الله على ذریته ثلاثین یوما الجوع و العطش و الذین یاءکلونه باللیل تفضل من الله علیهم و کذلک کان على آدم علیه السلام ففرض الله ذلک على امیت ثم تلا هذه الایة (کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم لعلکم تتقون ایاما معدودات ) قال الیهودى صدقت یا محمد فما جزاء من صامها فقال النبى صلى الله علیه و آله ما من مؤ من یصوم شهر رمضان احتسابا الا اوجب الله تبارک و تعالى له سبع خصال اولها یذوب الحرام من جسده و الثانیة یقرب من رحمة الله عزوجل و الثالثة یکون قد کفر خطیئة ابیه آدم و الرابعة یهون الله علیه سکرات الموت و الخامسة امان من الجوع و العطش یوم القیامة و السادسة یعطیه الله براءة من النار و السابعة یطعمه الله من طیبات الجنة قال صدقت یامحمد (7).

امام حسن علیه السلام فرمود: عده اى از یهود، خدمت حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله آمدند؛ پس داناترین آنها، از حضرت سوالاتى کرد؛ از جمله اینکه گفت: روى چه اصل خداى تعالى سى روز روزه بر امت شما واجب کرده ؛ ولى بر امت هاى گذشته بیشتر از این را؟ پس رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: همانا هنگامى که آدم از آن درخت، خورد، تا سى روز در شکم او باقى ماند؛ پس خدا بر ذریه او واجب کرد که سى روز گرسنه و تشنه باشند. و آنچه آنها مى خورند (در شب) کرم و تفضل است بر ایشان و همچنین بر آدم نیز سى روز روزه واجب شد. و خداوند واجب کرد بر امت من همان سى روز را سپس رسول خدا صلى الله علیه و آله آیه (کتب علیکم الصیام ) را تلاوت کرد.

شخص یهودى گفت : راست گفتى اى محمد! پس بفرما جزاى کسى که این ماه را روزه بدارد، چیست؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هیچ مؤمنى ماه رمضان را روزه نمى گیرد، مگر آن که خدا براى او هفت خصلت مرحمت کند: 1 - حرام از بدنش آب شود و برطرف گردد 2 - به رحمت خدا نزدیک شود؛ 3 - گناه پدرش - آدم را - جبران کرده باشد؛ 4 - سکرات مرگ بر او آسان شود؛ 5 - از گرسنگى و تشنگى روز قیامت در امان باشد؛ 6 - خداوند بیزارى از جهنم به او مى دهد؛ 7 - خداوند از غذاهاى پاکیزه و طیب بهشت به او مى خوراند و آن شخص گفت : راست گفتى اى محمد!

نکته (فمن شهد منکم الشهر فلیصمه ) (8) دستور روزه ، فقط براى اشخاص حاضر و سالم است ، (بر شخص مسافر و مریض روزه واجب نمى باشد) خدا مثل فرمان راویان جبار نیست ، که دستور با مشقتى بدهد و با هر مشقت و سختى که شده از طرف بخواهد، که آن را انجام دهد (یرید الله بکم الیسر ولایرید بکم العسر) (9).

حال این جمله ، یا مربوط به استثنایى است که در آیه بیان شد؛ و شخص مریض و مسافر را از حکم مستثنا کرده (یعنى مسافر و مریض که خدا راحتى آنها را مى خواهد، بنابراین در سفر و مرض روزه را برداشت ) و یا ممکن است مربوط به اصل حکم روزه باشد (یعنى خیال نکنید که مراد خداوند از وجوب روزه ، مشقت و سختى شما است ، بلکه با در نظر گرفتن فواید و آثار جسمى و معنوى و پاداش آخرتى ، خدا راحتى و رفاه شما را خواسته است ) .

ناگفته نماند که استثناى مریض و مسافر از وجوب روزه ، هم در آیه اول ذکر شده و هم در آیه دوم . شاید علت تکرار، آن این باشد که براى افراد مؤمن، گویا سخت است که از حکم خداوند مخالفت کنند به همین جهت گاهى بعضى از مؤمنین مریض و به خصوص از خانم ها با ناراحتى مى گویند من روزه ام را مى گیرم هر چه شد، شد همه روزه ، باشند من بخورم؟ چندین سال است من یک روز روزه ام را در ماه رمضان نخورده ام بالاخره که نمى میرم و... یا مسافر بگوید: علت این که روزه از مسافر برداشته شده این است که گرفته روزه در سفر سخت است ولى من این سختى را تحمل مى کنم ، و روزه مى گیرم. به همین جهت، خداوند عدم وجوب روزه را براى این دو دسته تکرار کرده و به آنها دستور مى دهد که بعد از آن که از سفر برگشتند و یا مرضشان برطرف شد، قضاى آن را به جا آورند.

(و لتکملوا العدة ) (10) تمام این یک ماه را باید روزه گرفت و یا قضاى آن را بعد از مرض و سفر به جا آورد این جمله اشاره به این مطلب مى کند که روزه براى پرورش جسم و روح لازم است. پس هر انسانى، باید یک ماه از سال را روزه بدارد و اگر به علت سفر و یا مرض و یا عذر دیگر در ماه رمضان نتوانست روزه بگیرد، باید قضاى آن را به جا آورد تا تعداد ایام ماه کامل شود. حتى در احکام اسلام ، مى بینیم که بر زن حائض ‍ واجب است که قضاى روزه اش را به جا آورد؛ ولى در مورد نماز این گونه نیست بلکه نه باید قضاى نماز ایام عبادت را به جا بیاورد، این حکم به همین خاطر است که امساک یک ماه کامل در سال لازم است و براى به دست آوردن فواید و اثرات روزه باید یک ماه کامل شود.

 برگرفته از: اوصاف روزه داران، سید محمد جزایری

1-  سوره بقره ، آیه 184

2-  تفسیر نمونه ، ج 1، ص 361

3-  وسائل الشیعه ، ج 7، ص 225 از تهذیب و کافى و فقیه

4-  بحارالانوار، ج 97، ص 25

5-  همان ، ج 96 ص 337

6-  همان ، ص 371

7-  وسائل الشیعه ، ج 10، ص 241 بحارالانوار، ج 96 ص 369

8-  سوره بقره آیه 185

9- همان

10- همان

نقل از الکوثر