تصاویری از دسته عزاداری معروف شاه حسین‌ گویان تبریز

تبریز به علت تعدد هیئت‌ها و مراسم مختلف مذهبی به شهر ام‌الهیئآت معروف است. مدتی قبل از محرم شهر پر می‌شود از پارچه‌ها و پرچم‌ها. به هر سو که نگاه کنی، رنگ سبز و سیاه و سرخ است. عشق به امام حسین (ع) و یاران بزرگوارش که برای بزرگداشت آزادی و آزادگی، و زنده نگهداشتن اسلام راستین امضای سرخی بر پیشانی تاریخ زدند، دل مردم تبریز را گرم و پر شور نگه‌داشته است.

در سرتاسر کشور عزیزمان که بگردیم، در ایام سوگواری سالار شهیدان، مراسم و آیین خاصی خواهیم دید که زنده‌نگهدارنده‌ی یاد امام حسین و شهدای کربلاست. هرکدام از این مراسم با ویژگی‌های قومی و فرهنگی هر منطقه گره‌خورده و نمادی از عشقی است که در دل مردم نسبت به خاندان عصمت و طهارت شعله می‌کشد.

دسته‌های عزاداری شاه حسین گویان یا شاخسی واخسی تبریز نیز از آن رسوم قدیمی و کهنی هستند که از دیرباز به یادگار مانده‌اند و با تکرار هرساله رنگ و بوی خاصی به ایام سوگواری محرم می‌بخشند.

در مراسم شاه حسین گویان، عاشقان امام حسین (ع) ابتدا در دو ردیف مجزا می‌ایستند و با دست راست شمشیر یا چوب‌دستی را که نمادی از شمشیر است در دست گرفته و با دست چپ حلقه در کمر نفر بعدی می‌زنند و سپس همراه و همنوا با نوحه‌ی مخصوصی که خوانده می‌شود دم‌گرفته و حرکت می‌کنند. نحوه‌ی گام برداشتن نیز از الگوی خاصی پیروی می‌کند و شکوه خاصی به دسته‌ی عزاداری می‎‌بخشد. دست‌های حلقه شده نماد همبستگی عزاداران است و شمشیر یا چوب‌دستی نیز نشانه‌ای از مبارزه‌طلبی عزاداران در مقابله با یزدیان.

در مراسم شاه حسین‌ گویان معمولاً اولین بار سردسته چندین بار با صدای بلند یا حسین می‌گوید تا به اصلاح دسته دم بگیرد و عزاداران هماهنگ شوند. عزاداران مراسم شاخسی ‌گویان، چوب یا شمشیر را از زمین تا فرق سر خود حرکت می‌‌دهند، در حالی که هماهنگ با هم پاهای خود را به زمین می‌کوبند. وقتی که چوب به سمت پایین آورده می‌شود، گروهی با صدای بلند ندای «شاخسِی» (شاه‌ حسین) سر می‌دهند و گروه دیگر زمانی که چوب به سرشان نزدیک می‌شود، با صدای بلند عبارت «واخسِی» (وای‌ حسین) را فریاد می‌زنند. چند نوع شعر آئینی مخصوص در زمان اجرای این مراسم خوانده می‌شود که از جمله می‌شود به «یا حسین وای حسین؛ یا حسین شاه حسین؛ ...» اشاره کرد.

عبارات «حیدر»، «صفدر»، «مظلوم»، «حسین»، «حسن»، «حسین»، «سوسوز»،«حسین»، «عطشان»، «حسین» و… از نمونه شعارهایی هستند که گروه‌های شاه حسین گویان در حین حرکت منظم خود علاوه بر ندای «شاخسی»، «واخسی» سر می‌دهند.

منبع:طهران شهر